Hai quan điểm thiếu toàn diện về kinh tế thị trường định hướng XHCN

Như định lý Coase1 đã chứng minh, dù ban đầu phân bổ quyền sở hữu tư liệu sản xuất như thế nào thì về lâu dài các nguồn lực luôn tìm về tay người sử dụng có hiệu quả nhất, chỉ cần điều kiện là không có những rào cản quá lớn cản trở quyền tự do đàm phán mua bán, đầu tư, và cạnh tranh trong nền kinh tế. Nếu Nhà nước tìm cách cản trở quy luật khách quan này bằng mệnh lệnh hành chính độc đoán (ví dụ chính sách đánh thuế quá nặng, hoặc giữa chừng trưng thu của cải của các nhà sản xuất một cách bất hợp lý…) thì sẽ chỉ làm mất động lực phát triển của nền kinh tế, và khiến các nguồn lực bị lãng phí trong tay những người sử dụng kém hiệu quả. Mặt khác, việc Nhà nước tập trung vào tay mình quá nhiều quyền can thiệp, phân bổ các nguồn lực kinh tế trong khi thiếu cơ chế giám sát quyền lực đó một cách minh bạch hữu hiệu tất yếu sẽ dẫn tới nạn hối lộ và lạm quyền, đồng thời càng đào sâu hố ngăn cách giàu nghèo trong xã hội.

Thứ hai, việc chú trọng phát triển trình độ lực lượng sản xuất để nâng cao thu nhập, đời sống người lao động, qua đó đảm bảo tiến bộ, công bằng xã hội, là tư duy hoàn toàn đúng đắn, tuy nhiên sẽ là thiếu toàn diện nếu chỉ quan tâm tới nâng cao trình độ lực lượng sản xuất trên các khía cạnh về tri thức, khoa học kỹ thuật, và phần cứng là trang thiết bị máy móc, mà không coi trọng đúng mức tới đạo đức, thái độ, tính chuyên nghiệp trong công việc của người lao động. Thực tiễn lịch sử đã cho thấy, Liên Xô từng có nền KH&CN hùng cường, nhưng năng lực sản xuất hàng hóa của Liên Xô lại dần tụt hậu so với những nước khởi đầu với nền tảng KH&CN thấp hơn. Điều này do nhiều nguyên nhân, nhưng một trong những nguyên nhân hàng đầu làm nên khác biệt đó chắc chắn là ở thái độ, sự chuyên nghiệp của con người trong công việc.

Nhìn vào thực trạng ngày nay ở Việt Nam, chúng ta thấy nội dung về khoa học kỹ thuật trong chương trình giáo dục đào tạo của ta rất nặng so với thế giới, nhưng chất lượng lao động của chúng ta vẫn bị doanh nghiệp trong nước và quốc tế than phiền, chủ yếu bởi vấn đề thái độ thiếu chuyên nghiệp, thói quen thích bỏ bước làm tắt. Đây là hậu quả của chính sách cải cách giáo dục hiện vẫn thiên về sửa đổi nội dung các chương trình, tức là thiên về vấn đề dạy chữ, mà không chú trọng đúng mức tới việc dạy người, cụ thể là rèn luyện thái độ chuyên nghiệp, trọng chữ tín, ý thức làm việc đến nơi đến chốn.