Khó tính toán chi phí kinh tế của biến đổi khí hậu

Biến đổi khí hậu không còn là mối lo ngại xa xôi mà đã hiện hữu và ảnh hưởng ngày một lớn đến tất cả chúng ta. 

Tuy nhiên, tác động của nó rất khác nhau, từ nhiệt độ tăng, các hiện tượng thời tiết cực đoan đến ảnh hưởng sức khỏe và gián đoạn nguồn cung lương thực, nước sạch. Một số khu vực chịu ảnh hưởng nghiêm trọng hơn các khu vực khác. Điều này làm trầm trọng thêm sự chênh lệch kinh tế và xã hội.

Để hiểu được chi phí kinh tế của biến đổi khí hậu, trước tiên chúng ta phải nắm bắt được khí hậu ảnh hưởng như thế nào đến kinh tế-xã hội.

Mối quan hệ giữa nhiệt độ và các kết quả kinh tế – xã hội được mô hình hóa cho thấy mức độ ảnh hưởng của một thay đổi nhiệt độ nhất định ảnh hưởng đến kết quả. Ví dụ, tỷ lệ tử vong liên quan đến nhiệt độ tăng lên. Nhưng liệu mối quan hệ giữa nhiệt độ và tỷ lệ tử vong là tuyến tính hay phức tạp hơn? Liệu có những ngưỡng nhiệt nào khiến các tác động thay đổi đáng kể không? Và liệu chỉ có một hàm chung hay phải xây dựng các hàm khác nhau cho các nhóm dân số khác nhau?

Khi biến đổi khí hậu thay đổi sự phân bố của các biến thời tiết, nó cũng làm thay đổi kết quả. Tuy nhiên, dự đoán các phân phối này sẽ tiến triển như thế nào lại vô cùng khó. Càng nhìn xa về tương lai, chúng ta càng khó đưa ra dự báo đáng tin cậy về cả thời tiết và chi phí kinh tế liên quan.

Có nhiều ước tính khác nhau về chi phí kinh tế của biến đổi khí hậu, nhưng một trong những nguồn đáng tin cậy nhất là của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC) của Liên Hợp Quốc.

Báo cáo đánh giá mới nhất của IPCC không đưa ra con số cụ thể về chi phí kinh tế. Vì vậy, để hiểu rõ hơn, ta có thể dựa vào ước tính từ báo cáo trước đó của IPCC và các nghiên cứu tổng hợp. Những phân tích này cho rằng nếu nhiệt độ tăng 3,7°C thì GDP toàn cầu vào năm 2100 có thể giảm 2,6%. Chi phí này có vẻ không quá lớn – khiến nó trở thành một lý do yếu ớt để có thể thúc đẩy hành động vì môi trường.

Vấn đề còn nằm ở cách hiểu các ước tính này, ví dụ 2,6% GDP ngày nay sẽ khác biệt so với 2,6% GDP vào năm 2100, bởi các nền kinh tế sẽ tăng trưởng. Ngoài ra còn có vấn đề với cách một số người báo cáo chi phí. Ví dụ, mặc dù tổng thiệt hại do lũ lụt và bão ở Mỹ đã tăng lên nhưng lại không tăng theo tỷ lệ phần trăm thu nhập của người dân. Trong bối cảnh này, điều quan trọng là phải phân biệt giữa thiệt hại do biến đổi khí hậu gây ra và thiệt hại do các hoạt động của con người gây ra- chẳng hạn như xây dựng nhiều hơn, giá bất động sản tăng và các biện pháp quản lý sông ngòi. Ví dụ, một cơn bão đổ bộ vào vùng ven biển thưa dân năm 1900 sẽ gây ít thiệt hại hơn so với một cơn bão có sức mạnh tương đương tấn công cùng khu vực đó vào năm 2020, khi nơi này đã đông dân và giàu có hơn, làm chi phí thiệt hại tăng cao. Nguyên nhân chi phí thiệt hại cao hơn không phải do biến đổi khí hậu mà là do sự thay đổi của xã hội. 

Dựa trên bằng chứng tốt nhất hiện có, chi phí kinh tế của biến đổi khí hậu có vẻ rất khó dự đoán chính xác. Dù chấp nhận các ước tính tốt nhất, chúng ta cũng cần nhận ra rằng vấn đề cốt lõi không phải là chi phí kinh tế, mà là bảo vệ môi trường. Thay vì tranh luận về chi phí kinh tế không chắc chắn trong tương lai của biến đổi khí hậu, chúng ta nên tập trung vào những tác động rõ ràng đang diễn ra và hành động để giải quyết chúng.□

Trang Linh lược dịch

Nguồn:

Bài đăng Tia Sáng số 5/2025