Thúc đẩy rừng tăng trưởng bằng đa dạng sinh học
Nghiên cứu cho thấy đa dạng sinh học ở các khu rừng ẩm ướt có tác động rõ rệt hơn ở rừng khô hạn. Kết quả này đem lại hiểu biết quan trọng cho những người đang nỗ lực bảo vệ và phục hồi những hệ sinh thái như vậy.
Đa dạng sinh học đóng vai trò quan trọng trong mọi hệ sinh thái. Nghiên cứu cho thấy sự phong phú, đa dạng các loài động-thực vật sẽ tăng cường chức năng và tính ổn định của hệ sinh thái. Nhờ thế môi trường sống chống chịu tốt hơn trước những mối đe dọa như sâu hại, bệnh tật và biến đổi khí hậu.
Tuy nhiên, mức độ quan trọng của đa dạng sinh thái đối với mỗi môi trường lại khác nhau. Điều này được thể hiện rõ qua nghiên cứu do Đại học Michigan dẫn đầu.
“Đa dạng sinh học luôn là yếu tố quan trọng ở mọi nơi. Thế nhưng, các thí nghiệm cho chúng tôi thấy rằng yếu tố này có ý nghĩa hơn ở những vùng khí hậu ẩm ướt hơn” – theo Peter Reich, giáo sư về môi trường và phát triển bền vững kiêm Giám đốc của Viện Sinh học Biến đổi Toàn cầu tại ĐH Michigan.
Reich là nhà nghiên cứu cấp cao trong một dự án gồm 15 thí nghiệm về đa dạng cây trên toàn cầu và trải dài trên nhiều vùng khí hậu. Trong một phân tích gồm 113.701 cá thể cây từ 129 loài, các nhà nghiên cứu phát hiện những cây ở nơi có nhiều loài đa dạng hơn, trong các khí hậu ẩm ướt hơn, sẽ phát triển tốt hơn trung bình từ 7-13%. Ở vùng khí hậu khô hơn, hiệu ứng này yếu hơn hoặc không tồn tại.
“Điều này mang lại một hiểu biết đa chiều hơn về ảnh hưởng của đa dạng sinh học trong các môi trường khác nhau. Nếu bạn đang nghĩ về việc phục hồi hoặc tái tạo rừng, thì việc trồng nhiều loại cây đa dạng sẽ có tác động hơn nhiều, nhất là ở những khu vực có độ ẩm cao”, GS. Reich cho biết.
Hỗ trợ dự án này là Mạng lưới Đa dạng Cây xanh – mạng lưới thí nghiệm đa dạng cây cối lớn nhất thế giới gồm 34 địa điểm khác nhau. Nghiên cứu của dự án được đăng trên tạp chí Nature Ecology & Evolution, gồm các tác giả từ gần 12 quốc gia đại diện cho hơn 30 đơn vị nghiên cứu.
“Chúng tôi nhận thấy cây phát triển mạnh trong khu vực phong phú chủng loại và đặc điểm chức năng đa dạng – ví dụ, diện tích lá riêng và mật độ gỗ” – tác giả chính Liting Zheng cho biết. “Kết quả của chúng tôi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thiết lập và duy trì tính đa dạng cao ở khu vực lân cận trong công tác quản lý rừng – nhất là để phát huy tối đa tiềm năng của đa dạng sinh thái như là một giải pháp khí hậu dựa vào tự nhiên ở các khu vực có độ ẩm cao”.
Tuy nhiều nghiên cứu trước đây đã xem xét lợi ích của đa dạng sinh học trong bối cảnh khí hậu, song kết quả lại không nhất quán. Nguyên nhân vì sao không quá rõ ràng, song nhiều nghiên cứu có chung một vài hạn chế đáng chú ý.
Thứ nhất, chúng thường tập trung vào một địa điểm thử nghiệm duy nhất. Một vài nghiên cứu thí nghiệm ở nhiều nơi hơn để có phân tích toàn diện lại thường định lượng đa dạng sinh học ở mức độ tổng quát, như một đặc trưng mô tả trung bình của toàn bộ quần thể.
Nghiên cứu mới sử dụng một cách tiếp cận chi tiết hơn nhiều. Các nhà nghiên cứu ở từng khu vực xác định đặc điểm đa dạng sinh học của cây bằng cách xem xét từng cá thể và cây xung quanh.
“Nghiên cứu của chúng tôi độc đáo ở chỗ nó gồm 15 thí nghiệm dài hạn với rất nhiều loại cây. Sau đó, thay vì quan sát toàn bộ quần thể, chúng tôi xem xét từng cá thể và khoảng tám cây lân cận rồi đặt câu hỏi: ‘Liệu những cây ở gần có đa dạng hay không?’”
Cách này giúp nhóm tác giả chỉ ra tác động rõ rệt của đa dạng sinh học ở rừng có độ ẩm cao, đồng thời tìm ra nhiều phát hiện thú vị và quan trọng khác. Tuy đa dạng sinh học dường như quan trọng hơn ở các vùng khí hậu ẩm ướt hơn, song tác động của nó trong những năm ẩm ướt hơn ở những vùng khí hậu có độ ẩm cao là không đáng kể.
“Đa dạng sinh học dường như sẽ phù hợp hơn đối với điều kiện trung bình –điều này rất quan trọng đối với công tác quản lý. Có ý kiến cho rằng đa dạng sinh học sẽ hữu ích trong những năm cực đoan và có một số bằng chứng ủng hộ ý tưởng này, song dữ liệu của chúng tôi không cho thấy điều này”. □
Phương Anh lược dịch
Nguồn: https://news.umich.edu/biodiversity-matters-in-every-forest-but-even-more-in-wetter-ones/
Bài đăng Tia Sáng số 16/2025
