Triển lãm và giới thiệu nghề đan lát Cơ Tu: Nghe chiếc gùi kể chuyện ngàn xưa
Vỏn vẹn trong ngày 17/10/2020, một cơ hội hiếm có sẽ đến với người Hà Nội: cơ hội được chiêm ngưỡng tận mắt nghệ thuật đan lát mây từ chính bàn tay của những nghệ nhân Cơ Tu qua Triển lãm và giới thiệu nghề đan lát Cơ Tu tại Không gian sáng tạo Cà phê Trung Nguyên.
Không phải ai cũng có may mắn đến tận các bản làng của người Cơ Tu và ngắm nhìn họ tạo ra những gùi, những giỏ bằng loại mây riêng có của vùng Trường Sơn, lại càng không phải ai cũng sẵn sự tò mò để tìm hiểu về nguồn gốc nghề đan lát truyền thống đặc sắc của họ. Do đó, triển lãm này sẽ là một cánh cửa mở để giới thiệu với mọi người một bức tranh toàn thể về nghề đan lát của người Cơ Tu cũng như những nét đặc sắc trong đời sống, tập tục, văn hóa của họ.
Tại sao là triển lãm lần này tập trung vào những chiếc gùi? Bởi vì khó có dân tộc nào ở Việt Nam lại có các loại gùi đa dạng như gùi của người Cơ Tu. Từ nữn nhu cầu thường nhật, những chiếc gùi đó đều được hoàn thiện để phù hợp với những chức năng khác biệt – gùi củi thì đan thưa, gùi gạo, gùi muối thì đan khít… Không chỉ là đồ dùng, những chiếc gùi đó còn ẩn chứa những yếu tố văn hóa rất riêng như xà lếch là chiếc gùi ba ngăn dành cho đàn ông, p’reng là chiếc gùi nhỏ với những hoa văn trang trí rất độc đáo dành cho trẻ em Cơtu mỗi khi đi lễ hội, p’rôm là loại gùi dành riêng cho phụ nữ để mang quà đi biếu mẹ cha…
“Thương hải tang điền”, người Cơ Tu đang đứng trước nguy cơ thất truyền những kỹ năng đan lát tinh xảo như vậy, thậm chí nhiều sản phẩm truyền thống giờ chỉ còn lại ở trong tiềm thức. Thật đáng tiếc là hiện chỉ còn rất ít người ở các buôn làng có thể đan được các sản phẩm truyền thống… Nguyên nhân là cây mây – nguồn nguyên liệu chính của nghề đan lát, đang ngày càng một ít đi khiến người Cơ Tu phải vào sâu trong rừng hơn mới có thể lấy được mây. Đây cũng lá lý do khiến họ không thể tạo ra nguồn hàng ổn định và bền vững để có thể cung cấp cho các khách hàng trong nước và quốc tế ưa chuộng các sản phẩm thủ công mĩ nghệ mang dấu ấn văn hóa và sự tài khéo của người Cơ Tu.
Mặt khác, nhiều năm đã trôi qua, các dụng cụ đan lát sinh hoạt hàng ngày vốn rất gần gũi với người Cơ Tu trước đây cũng ngày càng ít được sử dụng hơn bởi sự phổ biến của các sản phẩm nhựa rẻ tiền hơn và cũng sẵn có hơn trên thị trường. Do đó, những người Cơ Tu thế hệ sau ít còn muốn dành thời gian cho những vật dụng cổ truyền nữa.
Trước tình hình đó, tiểu dự án “Cải thiện sinh kế bền vững cho các cộng đồng dân tộc thiểu số thông qua phát triển chuỗi giá trị mây tre đan và cây dược liệu nhằm tăng cường công tác bảo tồn đa dạng sinh học ở Quảng Nam ”, thuộc Dự án Trường Sơn Xanh do Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ tài trợ hợp tác với Hiệp hội xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ (VietCraft), đã hỗ trợ trên 450 hộ gia đình ở 10 xã thuộc 3 huyện Đông Giang, Tây Giang và Nam Giang – vùng sinh sống lớn nhất của dân tộc Cơ Tu tại Việt Nam. Họ đã được tham gia các hoạt động phát triển vùng nguyên liệu mây và đào tạo nghề đan lát thủ công, phát triển thị trường nhằm tạo thêm thu nhập. Đến nay, 150 ha nguyên liệu mây đã được trồng mới dưới những tán rừng và 50 ha mây tự nhiên được bảo vệ và khai thác, gần 250 hộ gia đình cũng đã được đào tạo nghề để tạo nên rất nhiều các sản phẩm quà tặng và sản phẩm trang trí mới bên cạnh các sản phẩm truyền thống xưa.
Với mong muốn giới thiệu một phần những nỗ lực đó, triển lãm và giới thiệu nghề đan lát Cơ Tu, một hoạt động nằm trong tiểu dự án do Hiệp hội xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam (VIETCRAFT) phối hợp với Gallery 39 của họa sỹ Lê Thiết Cương, những tổ chức yêu văn hóa nghề thủ công của đồng bào các dân tộc Việt Nam, phối hợp tổ chức chương trình Triển lãm và giới thiệu nghề đan lát Cơ Tu, trong đó có nhiều hoạt động đáng chú ý như giới thiệu sản phẩm đan lát xưa và nay của dân tộc Cơ Tu. hội đàm về nghề đan lát của dân tộc Cơ Tu, giới thiệu sách đan lát của dân tộc Cơ Tu, giao thương các sản phẩm đan lát dân tộc Cơ Tu, giao lưu phát triển sản phẩm mới của dân tộc Cơ Tu cũng các nhà thiết kế trẻ.
Triển lãm sẽ khai mạc vào 10 giờ sáng ngày 17/10/2020 tại Không gian sáng tạo Cà phê Trung Nguyên, số 52 Hai Bà Trưng, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội.
