Vợ chồng có xu hướng cùng dạng rối loạn tâm lý
Việc phân tích khoảng 15 triệu người cho thấy xu hướng này gia tăng qua các thập kỷ, khắp các nền văn hóa và các thế hệ.
Người có một chứng rối loạn tâm lý thường có khả năng lấy người tương tự hơn là người không rối loạn tâm lý, theo một nghiên cứu trên quy mô lớn. Và nghiên cứu này cũng cho thấy mẫu hình này đúng với nhiều nền văn hóa và các thế hệ.
Các nhà nghiên cứu từng cho thấy xu hướng này ở các quốc gia Bắc Âu nhưng cho đến giờ mới được chứng minh bên ngoài châu Âu.
Nghiên cứu mới, được xuất bản trên Nature Human Behaviour, sử dụng dữ liệu từ hơn 14,8 triệu người ở Đài Loan, Đan Mạch và Thụy Điển. Với việc kiểm tra tỉ lệ những người trong số những cặp vợ chống có một trong chín chứng bệnh rối loạn tâm lý: tâm thần phân liệt, rối loạn lưỡng cực, trầm cảm, căng thẳng, rối loạn tăng động giảm chú ý, tự kỷ, rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD), rối loạn sử dụng chất và chán ăn tâm thần.
Các nhà khoa học vẫn còn thiếu hiểu biết về nguyên nhân khiến con người phát triển những rối loạn tâm lý – nhưng nhân tố di truyền và môi trường đều được cho là có vai trò trong đó.
Nhóm nghiên cứu đã phát hiện ra là nếu một người được chẩn đoán mắc một trong chín loại bệnh này, thì nhiều khả năng người bạn đời của họ được chẩn đoán mắc cùng hoặc một trong 9 dạng rối loạn tâm lý. Vợ chồng nhiều khả năng có cùng dạng rối loạn tâm lý hơn, đồng tác giả Chun Chieh Fan, một nhà nghiên cứu dân số và di truyền tại Viện nghiên cứu Não bộ Laureate ở Tulsa, Oklahoma, nói.
“Kết quả chính của nghiên cứu mà mẫu hình này phổ biến khắp các quốc gia, các nền văn hóa và tất nhiên là các thế hệ,” Fan nói. Thậm chí những thay đổi trong chăm sóc tâm lý hơn 50 năm qua cũng không làm dịch chuyển xu hướng này, ông lưu ý.
Chỉ có OCD, rối loạn lưỡng cực và chán ăn tâm thần chứng tỏ có sự khác biệt giữa các quốc gia, ví dụ ở Đài Loan, những cặp vợ chống có nhiều khả năng cùng mắc OCD hơn các cặp vợ chồng ở Bắc Âu.
Nghiên cứu này phân chia những người tham gia hai nhóm tuổi, những năm 1930 đến những năm 1990, kéo dài trong vòng 10 năm. Với phần lớn các chứng rối loại, khả năng các cặp vợ chồng cùng một chứng bệnh gia tăng sau mỗi thập kỷ, đặc biệt với những cặp mắc chứng rối loạn do dùng chất gây nghiện.
Điều gì đứng sau xu hướng?
Các tác giả của nghiên cứu không tìm hiểu những nguyên nhân nào dẫn đến hiện tượng này, nhưng Fan nói có ba lý thuyết có thể giúp giải thích. Thứ nhất, những người có thể bị tu hút bởi những người đồng điệu với họ. “Có lẽ họ hiểu nhau tốt hơn do cùng chịu đựng một chứng rối loạn, vì vậy họ hấp dẫn lẫn nhau,” ông nói.
Thứ hai, môi trường chung có thể khiến cho các cặp vợ chồng trở nên giống nhau hơn – một quá trình được biết như sự hội tụ. Và thứ ba, định kiến xã hội về rối loạn tâm lý cũng khiến cho sự lựa chọn hôn nhân của một cá nhân bị thu hẹp.
Jan Fullerton, một nhà di truyền học tâm lý tại ĐH New South Wales ở Sydney, Australia, cho rằng các sức ép xã hội và môi trường có thể góp phần vào một dạng bệnh mới cho một người từng bị ảnh hưởng, cụ thể nếu như họ có những triệu chứng nhẹ, chưa được chẩn đoán.
Bởi vì di truyền cũng tham gia vào quá trình phát triển các chứng rối loạn tâm lý nên theo Fullerton, xu hướng con người lựa chọn bạn đời có những triệu chứng tâm lý tương tự làm gia tăng nguy cơ xuất hiện của những rối loạn trong các thế hệ kế tiếp.
Nghiên cứu mới cũng phát hiện trẻ em có bố mẹ cùng một dạng rối loạn tâm lý sẽ có nguy cơ mắc gấp đôi so với bạn bè chỉ có cha hoặc mẹ bị ảnh hưởng.
William Reay, một nhà di truyền học thống kê tại Viện nghiên cứu Y khoa Menzies ở Hobart, Australia, cho rằng cần nhiều nghiên cứu nữa trước khi các nhà tâm lý thay đổi cách họ truyền thông về những nguy cơ di truyên về rối loạn sức khỏe tâm thần với bệnh nhân.
Tuy nhiên Moinak Bannerjee, một nhà di truyền học phân tử tại Trung tâm Công nghệ sinh học Rajiv Gandhi ở Thiruvanthapuram, Ấn Độ, đề xuất là nhìn chung con người không nhận thức được những nguy cơ khi kết hôn với những người mắc chứng rối loạn tâm lý giống mình – điều đó có nghĩa là các kết quả mới sẽ có ích trong việc tư vấn cho các cặp đôi về những nguy cơ di truyền ở con cái họ.
Anh Hiền dịch từ Nature
Nguồn: doi: https://doi.org/10.1038/d41586-025-02772-8
