AI suy nghĩ như con người và giúp giải thích cách chúng ta tư duy
Các nhà nghiên cứu tại viện nghiên cứu Helmholtz Munich (Đức) đã phát triển một mô hình trí tuệ nhân tạo mô phỏng hành vi con người với độ chính xác đáng kinh ngạc.
Mô hình này có tên là Centaur, được huấn luyện dựa trên hơn mười triệu quyết định từ các thí nghiệm tâm lý để đưa ra các quyết định theo cách rất giống với con người, từ đó, mở ra những hướng đi mới trong tìm hiểu về nhận thức con người và cải thiện các lý thuyết tâm lý học.
Trong nhiều thập kỷ, ngành tâm lý học luôn khao khát giải thích toàn bộ sự phức tạp của tư duy con người. Tuy nhiên, các mô hình truyền thống, hoặc chỉ giải thích cách con người tư duy, hoặc chỉ dự đoán đáng tin cậy về cách họ hành xử, kết hợp được cả hai điều này dường như là ngoài tầm với. Nhóm nghiên cứu do TS. Marcel Binz và TS. Eric Schulz, cùng làm việc tại Viện Trí tuệ Nhân tạo Lấy con người làm trung tâm thuộc Helmholtz Munich, đứng đầu đã phát triển một mô hình kết hợp được cả hai yếu tố đó.
Centaur được huấn luyện bằng một bộ dữ liệu tuyển chọn đặc biệt có tên là Psych-101, gồm hơn mười triệu quyết định cá nhân được đưa ra từ hơn 60.000 người tham gia trong 160 thí nghiệm tâm lý học. Các thí nghiệm này bao phủ một loạt hành vi của con người, từ chấp nhận rủi ro, học hỏi từ phần thưởng đến các tình huống tiến thoái lưỡng nan về đạo đức. Nhóm nghiên cứu đã xử lý và chuẩn hóa thủ công tất cả dữ liệu để đảm bảo rằng mô hình ngôn ngữ có thể diễn giải được các dữ liệu này.
Điểm độc đáo của Centaur là khả năng dự đoán hành vi con người không chỉ trong các nhiệm vụ quen thuộc, mà còn trong các tình huống hoàn toàn mới mà nó chưa từng gặp. Nó xác định các chiến lược ra quyết định phổ biến, thích ứng linh hoạt với bối cảnh, và thậm chí dự đoán thời gian phản ứng với độ chính xác đáng ngạc nhiên. Các ứng dụng tiềm năng trải rộng từ phân tích các thí nghiệm tâm lý học cổ điển đến mô phỏng các quá trình ra quyết định cá nhân trong bối cảnh lâm sàng, ví dụ như trong các rối loạn trầm cảm hoặc lo âu. Mô hình này còn mở ra những triển vọng mới trong nghiên cứu sức khỏe, chẳng hạn giúp chúng ta hiểu cách người mắc các tình trạng tâm lý khác nhau đưa ra quyết định. Bộ dữ liệu này sẽ tiếp tục mở rộng thêm các đặc điểm nhân khẩu học và tâm lý học của người tham gia.
Centaur: Cầu nối giữa lý thuyết và khả năng dự đoán
Centaur kết nối hai lĩnh vực vốn tách biệt trước đây: các lý thuyết diễn giải và khả năng dự đoán. Nó có thể chỉ ra nơi mà các mô hình cổ điển thất bại và cung cấp những hiểu biết để cải thiện, mở ra các khả năng mới cho nghiên cứu và ứng dụng thực tế, từ y học đến khoa học môi trường và khoa học xã hội. “Chúng tôi chỉ mới bắt đầu mà đã thấy tiềm năng to lớn,” TS. Eric Schulz cho biết. TS. Binz cũng bổ sung rằng họ có những biện pháp để đảm bảo minh bạch và kiểm soát đối với hệ thống, ví dụ thông qua sử dụng các mô hình mã nguồn mở, lưu trữ cục bộ để bảo vệ quyền chủ quyền dữ liệu hoàn toàn.
Tiếp theo, nhóm nghiên cứu muốn đi sâu vào bên trong Centaur: Những mô hình tính toán nào tương ứng với các quá trình ra quyết định cụ thể? Liệu chúng có thể được sử dụng để suy luận cách con người xử lý thông tin, hoặc cách chiến lược ra quyết định khác nhau giữa người khỏe mạnh và người mắc rối loạn tâm lý? Các nhà nghiên cứu tin tưởng rằng: “Những mô hình này có tiềm năng làm sâu sắc hiểu biết nền tảng của chúng ta về nhận thức con người, miễn là chúng ta sử dụng chúng một cách có trách nhiệm.” Việc nghiên cứu này được thực hiện tại Helmholtz Munich thay vì trong các bộ phận phát triển của các công ty công nghệ lớn không phải là điều ngẫu nhiên. “Chúng tôi kết hợp nghiên cứu AI với lý thuyết tâm lý học và với cam kết đạo đức rõ ràng,” TS. Binz nói.
Diễm Quỳnh dịch từ Viện Helmholtz Munich
