Chuyển pha El Niño – La Niña ảnh hưởng đến xoáy thuận nhiệt đới bên kia bán cầu

Các nhà khoa học nhận thấy nhiệt độ bề mặt nước biển ở trung tâm và phía Đông Thái Bình Dương ảnh hưởng đến số lượng, cường độ và xác suất đổ bộ vào đất liền của các xoáy thuận nhiệt đới (tropical cyclone - xoáy thuận phát triển trên các vùng vĩ độ nhiệt đới, khi đủ mạnh được gọi là bão nhiệt đới) ở phía Bắc Đại Tây Dương.

Sự thay đổi nhiệt độ bề mặt nước biển ở trung tâm và phía Đông Thái Bình Dương theo chu kỳ, được gọi là chu kỳ El Niño-Dao động Nam (ENSO) – nhiệt độ nước cao hơn mức trung bình trong những năm El Niño và thấp hơn trong những năm La Niña. Các nhà khoa học nhận thấy nhiệt độ bề mặt nước biển ở trung tâm và phía Đông Thái Bình Dương ảnh hưởng đến số lượng, cường độ và xác suất đổ bộ vào đất liền của các xoáy thuận nhiệt đới (tropical cyclone – xoáy thuận phát triển trên các vùng vĩ độ nhiệt đới, khi đủ mạnh được gọi là bão nhiệt đới) ở phía Bắc Đại Tây Dương.

Cụ thể, số lượng xoáy thuận nhiệt đới ở Bắc Đại Tây Dương trong các pha El Niño thường ít hơn so với các pha La Niña. Trong khi đó, cường độ xoáy thuận nhiệt đới ở khu vực này tăng lên trong pha El Niño, còn xác suất đổ bộ lại tăng trong pha La Niña.

Tuy nhiên, các nhà khí tượng học vẫn chưa biết chu kỳ ENSO ở Đông Thái Bình Dương đã tác động đến sự phát triển của xoáy thuận nhiệt đới ở Bắc Đại Tây Dương như thế nào. Để lấp đầy khoảng trống này, các nhà nghiên cứu ở Đại học Hà Hải, Đại học Phúc Đán, Cục Thông tin và dữ liệu hàng hải quốc gia (Trung Quốc) đã phân tích tác động của sự kiện El Niño và La Niña suy yếu (ELD và LAD: hiện tượng El Niño và La Niña suy yếu nhanh chóng vào mùa xuân phương bắc, chuyển sang trạng thái trung tính) đến nhiệt độ bề mặt nước biển và sự phát triển của các xoáy thuận nhiệt đới ở Bắc Đại Tây Dương. 

Kết quả được công bố trên tạp chí Ocean-Land-Atmosphere Research.

Nhóm nghiên cứu đã đo tần suất, thời gian, cường độ, vị trí và mật độ của các xoáy thuận nhiệt đới ở Bắc Đại Tây Dương trong các sự kiện ELD và LAD, nhiệt độ bề mặt nước biển và các yếu tố môi trường khác trên quy mô lớn. Kết quả phân tích dữ liệu cho thấy sự chuyển đổi của El Niño hoặc La Niña có thể tác động lớn đến sự hình thành xoáy thuận nhiệt đới trên Bắc Đại Tây Dương.

“Trong [LAD], các cơn bão nhiệt đới [ở Bắc Đại Tây Dương] trở nên thường xuyên hơn, mạnh hơn và kéo dài hơn. Nhiều cơn bão cũng đi qua biển Caribe và phía Đông vùng hình thành bão. Trong các sự kiện [LAD], một số loại bão xảy ra với tần suất gấp đôi ở phía Đông này do gió đứt (sự thay đổi đột ngột về tốc độ hoặc hướng gió trong một khoảng cách ngắn) theo chiều thẳng đứng yếu hơn và nhiệt độ bề mặt nước biển ấm hơn. Những thay đổi này liên quan đến các giai đoạn trước của El Niño và La Niña, cho thấy sự suy yếu của các pha ENSO có vai trò đặc biệt trong việc định hình hành vi của bão”, GS. Xidong Wang tại Đại học Hà Hải, tác giả thứ nhất của nghiên cứu, cho biết. 

Gió đứt theo phương thẳng đứng liên quan đến sự thay đổi hướng và tốc độ gió trong khí quyển theo độ cao. Gió đứt theo chiều thẳng đứng mạnh hơn có thể đẩy đỉnh của xoáy thuận nhiệt đới hạ xuống hàng trăm dặm, làm suy yếu cơn bão. Mặt khác, trong các sự kiện LAD, độ đứt gió theo phương thẳng đứng yếu hơn giúp xoáy thuận nhiệt đới phát triển dễ dàng hơn, góp phần dẫn đến tình trạng xoáy thuận nhiệt đới xuất hiện nhiều hơn ở Bắc Đại Tây Dương trong LAD.

Nhiệt độ bề mặt nước biển cao hơn và tiềm năng nhiệt của xoáy thuận nhiệt đới (tropical cyclone heat potential: phép đo hàm lượng nhiệt của đại dương từ bề mặt đến đường đẳng nhiệt 26°C, thường dùng để dự báo xoáy thuận nhiệt đới) cũng góp phần tăng cường sự hình thành xoáy thuận nhiệt đới trong các sự kiện LAD. Nhiệt độ nước biển ấm hơn cung cấp năng lượng cho xoáy thuận nhiệt đới. Ngược lại, các nhà nghiên cứu nhận thấy gió đứt theo chiều thẳng đứng cao hơn, nhiệt độ bề mặt nước biển và tiềm năng nhiệt của xoáy thuận nhiệt đới thấp hơn ở Bắc Đại Tây Dương trong các sự kiện ELD làm giảm sự hình thành xoáy thuận nhiệt đới. □

Thanh An lược dịch

Nguồn: https://phys.org/news/2025-05-el-nio-la-nia-transitions.html

Bài đăng Tia Sáng số 11/2025