Con người đã vượt 6/9 ranh giới an toàn của Trái đất
Các hoạt động của con người đã tác động nghiêm trọng đến chín “ranh giới hành tinh” đại diện cho các thành phần của hệ thống Trái đất. Được đưa ra vào năm 2009, khung ranh giới hành tinh này sử dụng những hiểu biết khoa học mới nhất về hoạt động của các hệ thống trên Trái đất nhằm xác định một “không gian hoạt động an toàn” cho nhân loại. Nó đề xuất các giới hạn mà con người có thể được phép tác động đến những quá trình quan trọng của tự nhiên mà không tạo ra nguy cơ gây ra những thay đổi không thể đảo ngược cho Trái đất.
Lần đầu tiên, các nhà nghiên cứu đã trình bày đủ số liệu cho tất cả các ranh giới. Sáu trong số các ranh giới đó đã bị vi phạm và tình trạng này đang gia tăng trên tất cả các ranh giới, ngoại trừ ranh giới về “sự suy giảm ozone tầng bình lưu”.
Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Science Advances do 29 nhà khoa học từ tám quốc gia khác nhau thực hiện. Đây là bản cập nhật thứ ba về khung ranh giới hành tinh (2009, 2015, 2022-2023).
GS. Katherine Richardson tại Viện Globe của Đại học Copenhagen (Đan Mạch), trưởng nhóm nghiên cứu, giải thích: “Bản thân việc vượt qua sáu ranh giới không nhất thiết có nghĩa là một thảm họa sẽ xảy ra nhưng đó là một tín hiệu cảnh báo rõ ràng. Giống như huyết áp trên 120/80 không đảm bảo sẽ lên cơn đau tim nhưng nó làm tăng nguy cơ xảy ra một cơn đau tim, do vậy chúng ta phải tìm cách hạ huyết áp. Vì lợi ích của chính mình và con cái sau này, chúng ta cần giảm áp lực lên sáu ranh giới hành tinh này.”
Một kết luận quan trọng của nghiên cứu là cần tập trung nhiều hơn vào sự tương tác giữa các ranh giới. Johan Rockström, Giám đốc Viện Nghiên cứu Tác động Khí hậu Potsdam và là người đề xuất ban đầu của khung ranh giới vào năm 2009 cho biết: “Tập trung vào ‘biến đổi khí hậu’ do con người gây ra là không đủ nếu chúng ta muốn bảo vệ hệ thống Trái đất khỏi những tác hại không thể đảo ngược”.
“Bên cạnh ‘biến đổi khí hậu’, ‘tính toàn vẹn sinh quyển’ là trụ cột thứ hai cho sự ổn định của hành tinh chúng ta. Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy việc giảm thiểu sự nóng lên toàn cầu và giữ cho sinh quyển hoạt động tốt trong tương lai phải đi đôi với nhau”, đồng tác giả Wolfgang Lucht, Trưởng bộ phận Phân tích Hệ thống Trái đất của PIK, nhấn mạnh.
Các nhà khoa học đã sử dụng nhiều biến kiểm soát để tính toán tác động của con người trong các hệ thống Trái đất. Chẳng hạn, để xem xét ranh giới ‘thay đổi hệ thống đất đai’, họ tập trung vào việc con người sử dụng sinh khối như một biện pháp thay thế cho than, dầu và khí đốt. Sinh khối là sản phẩm của quang hợp – tức quá trình thực vật chuyển đổi năng lượng Mặt trời thành năng lượng có thể được sinh vật sống khác sử dụng và do đó, cung cấp năng lượng hỗ trợ cho sự đa dạng sinh học.
“Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy con người đang chiếm đoạt [mức sinh khối] tương đương 30% năng lượng có sẵn để hỗ trợ đa dạng sinh học trước thời kỳ Cách mạng Công nghiệp”, Richardson nói. “Chắc chắn, việc loại bỏ quá nhiều năng lượng mà đáng ra phải dùng cho tự nhiên là một nguyên nhân gây mất đa dạng sinh học. Do đó, chúng tôi đề xuất áp dụng biến đo lường việc con người chiếm đoạt sản lượng sơ cấp ròng (HANPP), tức sử dụng sinh khối, như một trong hai thước đo khi đánh giá tác động của con người đối với đa dạng sinh học”.
Các nhà nghiên cứu nhấn mạnh, một thế giới phát triển trong các ranh giới do khoa học xác định là cách duy nhất để điều hướng tình hình hiện tại, trong bối cảnh các rủi ro thảm khốc đang gia tăng. Lãnh đạo các quốc gia đã đặt ra thỏa thuận Paris để giữ ranh giới khí hậu của hành tinh ở mức 1,5°C. Tương tự, các nước đã chấp nhận ranh giới hành tinh về đa dạng sinh học và đưa ra cam kết tại COP 15 Montreal-Kunming năm ngoái để ngăn chặn và đảo ngược sự mất đa dạng sinh học trên đất liền và trong đại dương.
Tuy nhiên, nghiên cứu trên cho thấy điều này là không đủ. Nếu muốn thực sự đảm bảo sự thịnh vượng và công bằng cho tất cả mọi người trên Trái đất, chúng ta phải quan tâm đến nhiều ranh giới hành tinh hơn. □
Trang Linh tổng hợp
Nguồn:
