Dò các ký sinh trùng bệnh sốt rét theo không gian và thời gian

Bệnh sốt rét là bệnh dịch nguy hiểm do ký sinh trùng Plasmodium. Sau một cú đốt của muỗi mang bệnh, ký sinh trùng sẽ di chuyển đến gan và ảnh hưởng đến các tế bào gan. Pha lây nhiễm này là thường không có triệu chứng gì rõ rệt.

Hiện tại, một nghiên cứu mới do Maria M. Mota, trưởng một nhóm nghiên cứu ở Viện nghiên cứu Phân tử Y sinh João Lobo Antunes (iMM; Bồ Đào Nha), và Shalev Itzkovitz, trưởng một nhóm nghiên cứu ở Viện nghiên cứu khoa học Weizmann, ở Israel, và xuất bản trên Nature, lần đầu tiên phát hiện ra sự lây nhiễm bệnh sốt rét liên quan đến vị trí không gian của các tế bào lây nhiễm trong gan. Tập bản đồ về giai đoạn lây nhiễm sốt rét ở gan này rất quan trọng bởi việc giải quyết sự lây nhiễm ở giai đoạn này có thể giúp ngăn ngừa được sự phát triển của dịch bệnh.

Các nhà khoa học làm việc ở Bồ Đào Nha và Israel dò theo quá trình lây nhiễm do các ký sinh trùng Plasmodium trong gan gây ra băng việc theo dõi vị trí của chúng theo thời gian và có thể tạo ra một bản đồ lây nhiễm ở gan bằng việc áp dụng một cách tiếp cận đổi mới.

“Gan được hình thành từ hàng ngàn tiểu thùy. Các tiểu thùy là các nhóm tế bào gan được sắp xếp theo hình lục giác. Chúng tôi tìm thấy những kết quả lây nhiễm khác nhau do phụ thuộc vào vị trí của tiểu thùy bị lây nhiễm ký sinh trùng sốt rét. Ký sinh trùng này phát triển nhanh hơn và sống sót tốt hơn trong những vùng gần với trung tâm của các tiểu thùy hình lục giác”, Shalev Itzkovitz, trưởng nhóm ở Viện Khoa học Weizmann, nói về những phát hiện chính của công trình xuất bản trên Nature ¹.

Nhóm nghiên cứu đã phân tích các gene hoạt hóa của các tế bào gan và các ký sinh trùng ở những mốc thời gian khác nhau sau khi lây nhiễm, qua việc sử dụng chuột làm mô hình nghiên cứu.

Do các gene này hoạt động trong các tế bào gan phụ thuộc vào vị trí của nó, các nhà nghiên cứu đã có thể chia cặp các ký sinh trùng vào địa điểm của nó trong gan và tái cấu trúc các con đường lây nhiễm của chúng bằng việc kiểm tra theo thời gian lây nhiễm. “Chúng tôi tòm thấy một nhóm các ký sinh trùng đặt ở rìa tiểu thùy không có khả năng phát triển thành một đợt lây nhiễm”, Shalev Itzkovitz nói.

“Chúng tôi gọi những tế bào ở trong gan, nơi các ký sinh trùng không có khả năng phát triển thành một lây nhiễm là ‘các tế bào gan chết yểu’”, Maria Manuel Mota, trưởng nhóm tại iMM và đồng tác giả chính của nghiên cứu này, cho biết. “Hầu như là vậy bởi các tế bào này hầu như không dung nạp các ký sinh trùng và ký sinh trùng không thể phát triển. Chúng tôi thấy phản hồi miễn dịch mà các tế bào có thể được phản hồi lại tác động của các ký sinh trùng rất khác nhau”, Maria Manuel Mota giải thích thêm.

Giai đoạn lây nhiễm bệnh sốt rét ở gan rất khó để nghiên cứu do tính không đồng nhất của gan.

“Tôi đã từng nghiên cứu về giai đoạn phát triển bệnh sốt rét ở gan trong vòng 20 năm và nghiên cứu này là một điểm quan trọng. Hiện tại chúng tôi có thông tin về cả các tế bào gan và ký sinh trùng Plasmodium hành xử trong thời kỳ lây nhiễm theo thời gian và không gian. Thông tin này giúp chúng tôi hướng đến nghiên cứu nữa trong tương lai. Chúng tôi sẽ sử dụng những khả năng gây hại của Plasmodium mà chúng tôi tìm thấy trong nghiên cứu này để cố gắng phát triển những cách làm sáng rõ sự lây nhiễm ở gan, đó là không triệu chứng”, Maria Manuel Mota nói.

Các nhà nghiên cứu đã tạo ra một tập bản đồ chi tiết về sự lây nhiễm của các ký sinh trùng gây bệnh sốt rét ở gan. Việc giải đoán động lực của lây nhiễm ở giai đoạn không triệu chứng rất quan trọng bởi nó sẽ đóng vai trò đặt nền móng cho nghiên cứu về cách chặn đứng lây nhiễm ở gan và loại bỏ căn bệnh này trước khi biểu lộ triệu chứng ra ngoài.

Thanh Hương tổng hợp

Nguồn: https://medicalxpress.com/news/2022-11-tracking-malaria-parasites-space.html

https://www.sciencedaily.com/releases/2022/05/220513134859.htm

———————————-

1. https://www.nature.com/articles/s41586-022-05406-5