Mật mã wheellock

Những minh họa đầu tiên của người Đức về wheellock đã có từ hồi đầu thế kỷ 16, khá gần với thời điểm ra đời các bản phác thảo của Leonardo. Tuy nhiên, một cách tiếp cận mới đối với vấn đề này đã đem lại bằng chứng cho thấy Leonardo đúng là người phát minh ra wheellock, khi ông bắt đầu nghiên cứu về nó vào khoảng năm 1493.  
Những chữ V
Có vẻ như Da Vinci đã sử dụng các bộ phận từ những cỗ máy khác mà ông đã làm việc trong thời gian thập kỷ 1480 và 1490- chẳng hạn như những chiếc khoá cửa và xe đạp- để tạo ra cái wheellock theo một cách mới.

Hình vẽ thiết kế wheellock trong cuốn Codex Atlanticus của Leonardo Da Vinci

Trong một tập hợp các bản thảo của Leonardo mang tên Codex Atlanticus, có những hình vẽ dây xích và lò xo được tìm thấy trong những cái wheelock. Các nhà nghiên cứu đều đồng ý rằng những hình vẽ này chứng tỏ sự hiểu biết của Leonardo về thiết bị. Trong các bản thảo còn có cả những cái đục hình chữ V dùng để đẽo gỗ, mà ở đây rõ ràng là Leonardo đã thử dùng chúng để đục kim loại.
Những cái đục mà Leonard đã vẽ là đặc biệt đáng chú ý. Hình dạng của chúng là để tạo ra một đường rãnh hình chữ V dọc theo vành bánh xe. Những vành bánh xe của các wheellock ban đầu thường có những đường rãnh kiểu như thế này. Thêm vào đó, những vành này thường có thêm những đường rãnh rất hẹp, cắt ngang những đường ren bao quanh vành. Kiểu thiết kế này mới nhìn thì cứ tưởng là phức tạp không cần thiết nhưng trên thực tế thì nó rõ ràng là có hiệu quả hơn. Nó có thể che kín ổ thuốc súng và giữ thuốc súng tốt hơn, điều này rất quan trọng bởi vì những khẩu súng nhiều khi vẫn được mang trên lưng ngựa, dễ bị sóc. Mặc dù công việc của Leonardo với các lò xo, dây xích và đục đã chứng tỏ là ông thực sự biết về các bộ phận của wheellock, nhưng vẫn còn vấn đề là ông đã lắp ráp chúng để tạo thành thiết bị này như thế nào. Vào năm 1493, Leonardo thuê nhà kỹ thuật Giulio Tedesco (còn có tên là “Jules người Đức”) làm việc trong xưởng của ông ở Milan. Các học giả không biết chính xác Giulio đã dời Milan khi nào nhưng có lẽ là không muộn hơn năm 1500. Chuyên môn của Giulio thực chất là thiên về các cơ chế khoá cửa và lò xo, chúng cũng được ứng dụng trong các loại nỏ và những chiếc kéo lớn.

Khoá và xe đạp
Các bức vẽ những chiếc khóa dùng để khóa cửa và khóa hòm của Leonardo cũng có một số bộ phận có vẻ giống các bộ phận của wheellock. Những tương đồng này ngụ ý rằng, wheellock đã được nghiên cứu chế tạo bởi Leonardo và Giulio hồi giữa thập kỷ 1490. Thêm vào đó, Jules người Đức có thể đã mang thiết kế wheellock trở về quê hương sau khi dời Leonardo. Điều đó có thể giải thích tại sao mà thiết bị quan trọng này lại có mặt ở miền Bắc châu Âu vào đầu thế kỷ 16.
 

Nhà sử học Claude Blair, từng làm việc ở bảo tàng Victoria và Albert cũng đã có những bằng chứng bổ sung quan trọng chứng minh rằng Da Vinci đã phát minh ra wheellock. Blair đã xác định rằng, ở thành phố Cividale thuộc bang Friuli, miền Bắc Italy, việc sản xuất các wheellock đã bắt đầu ít nhất là từ năm 1510. Leonardo đã làm việc ở Friuli một thời gian khi đang khảo sát những pháo đài, thời điểm đó chắc chắn là không muộn hơn năm 1500, tức là trước lúc người Đức cho ra mắt  wheellock.
Leonardo cũng nghiên cứu về thiết kế của chiếc xe đạp trong thập kỷ 1490. Một số kiểu dây xích và cơ chế phanh trong chiếc xe đạp của ông cũng lại na ná như trong những cái wheelock. Một bản phác thảo thiết kế xe đạp được tìm thấy trong cuốn sổ ghi chép của Leonardo đã được cho là của một trong những học trò ông. Tuy nhiên, người ta tin rằng, bản thiết kế này phản ánh những nghiên cứu trước đó của Da Vinci về xe đạp cũng như các bộ phận của nó. Có một số vấn đề trong bản vẽ này, đặc biệt là ở những cái pedal.
Một số nhà nghiên cứu ở Đại học Pursue đã nghiên cứu và bổ sung cho bản vẽ để có thể tái tạo lại hệ thống cơ học khá tinh xảo của thiết kế xe đạp đó. Leonardo đã vẽ một số chi tiết có vẻ giống như bộ phanh chân cho chiếc xe đạp. Nó cho phép cái xe đạp lăn đi mà không cần đạp pedal. Điều đáng chú ý là, cả cơ chế xích và lò xo của chiếc xe đạp đều xuất hiện lại trong những cái wheellock đầu tiên của ông.
 

Việc phát minh ra cái wheellock thực sự là một vấn đề quan trọng. Những thiết kế súng trước đó, chẳng hạn như kiểu súng hỏa mai, đều phải dùng nguồn nhiệt bên ngoài như diêm hoặc mồi rơm để đốt cháy thuốc súng. Sau khi wheellock ra đời, những khẩu súng đã có thể sẵn sàng nhả đạn mà không cần chờ đánh diêm. Phát minh wheellock là một bước ngoặt cơ bản trong lịch sử phát triển của các loại súng, những thứ vũ khí đã có tác động to lớn trong lịch sử xã hội loài người.