Nghiên cứu mới dự đoán về các hiểm họa liên hoàn trên mặt đất
Khi một sự kiện thời tiết khắc nghiệt xảy ra, nguy cơ xảy ra các sự kiện khác có thể tăng lên. Các nhà nghiên cứu gọi đó là những hiểm họa liên hoàn (cascading hazard).
Chẳng hạn, nguy cơ sạt lở hoặc lũ bùn đá sau các vụ cháy rừng ở California, lũ quét gần đây ở Tây Virginia hoặc trận lũ lụt lịch sử xảy ra ở Bắc Carolina khi bão Helene tiến vào đất liền. Những sự kiện như vậy ảnh hưởng lâu dài đến cảnh quan trên bề mặt Trái đất, khiến chúng dễ bị tổn thương hơn trước các sự kiện trong tương lai.
Trong bài báo mới được công bố trên tạp chí Science, các nhà nghiên cứu đã phác thảo một khuôn khổ để tìm hiểu và dự báo tốt hơn về tính liên hoàn (còn gọi là phản ứng dây chuyền) của các hiểm họa trên cảnh quan Trái đất.
“Việc tăng cường hiểu biết về các hiểm họa liên hoàn là điều rất cần thiết”, Brian Yanites, Phó giáo sư khoa học trái đất và khí quyển tại Trường Khoa học và nghệ thuật, Đại học Indiana, tác giả chính của nghiên cứu, cho biết. “Nếu chúng ta muốn chuẩn bị tốt hơn cho các sự kiện như bão, chúng ta cần hiểu được mối liên hệ của bão với các hiểm họa khác”.
“Bão hoặc động đất tác động đến cảnh quan và thay đổi nguy cơ xảy ra sạt lở hoặc lũ lụt trong tương lai như thế nào? Sạt lở đất làm thay đổi khả năng gây ngập lụt của các hệ thống sông ở hạ lưu như thế nào, bởi chúng bỗng dưng nhận được thêm trầm tích? Và sinh quyển của Trái đất, bao gồm các vi khuẩn biến đổi đá thành trầm tích luân chuyển và rễ cây giữ đất, tác động như thế nào đến các hiểm họa liên hoàn?”
Nghiên cứu này có sự tham gia của các nhà khoa học ở Trung tâm Xúc tác hiểm họa bề mặt đất, hay CLaSH. Dưới sự lãnh đạo của Marin Clark thuộc Đại học Michigan, trung tâm này đã tập hợp các chuyên gia trên khắp nước Mỹ để xác định những khoảng trống nghiên cứu hiện có nhằm hiểu rõ hơn về mối liên hệ giữa các hệ thống Trái đất và những quá trình biến đổi do sự dịch chuyển bề mặt Trái đất.
“Công trình này tạo ra các tập dữ liệu và cách ghép nối các quá trình lại với nhau để dự đoán các hiểm họa có thể xảy ra trong tương lai”, Clark, giáo sư khoa học trái đất và môi trường tại Đại học Michigan, đồng tác giả nghiên cứu, cho biết.
Theo thời gian thực
“Đó là một ký ức khó quên – vào một ngày thứ Ba, trước khi cơn bão Helene ập đến”, Yanites nhớ lại. “Tôi đã gửi email cho nhóm nghiên cứu đang làm việc tại Trung tâm này và nói, ‘Cơn bão sẽ ảnh hưởng rất xấu đến miền Nam Appalachia.’ Chúng tôi bắt đầu theo dõi vào đêm đó, biết rằng sẽ có sạt lở đất và lũ lụt. Nhưng chúng tôi không có các công cụ khoa học để xác định có bao nhiêu vụ sạt lở đất, chúng sẽ xảy ra ở đâu và gây ra tác động như thế nào”.
Các nhà nghiên cứu cho biết khuôn khổ mới có thể hỗ trợ việc ứng phó với thảm họa, giúp tăng cường khả năng phục hồi của xã hội sau các thảm họa thiên nhiên.
“Chính quyền liên bang và các cơ quan tiểu bang chịu trách nhiệm về việc giảm thiểu thiệt hại do các thảm họa, nhưng chúng ta đang thiếu một cộng đồng nghiên cứu học thuật tập trung vào nghiên cứu nền tảng căn bản”, Clark cho biết. “Đây là trụ cột trong ứng phó với thảm họa cũng như đào tạo lực lượng lao động có khả năng đáp ứng nhu cầu cấp thiết ngày càng tăng về khả năng phục hồi sau các thảm họa thiên nhiên”.
Yanites cho biết điều này cũng có thể giúp ngành bảo hiểm hiểu rõ hơn về các mối nguy tiềm ẩn. “Tại California, một số công ty bảo hiểm lớn không cung cấp bảo hiểm nhà ở trong một số khu vực vì nguy cơ thảm họa liên hoàn, chẳng hạn như lũ bùn đá xảy ra năm năm sau một vụ cháy rừng”, Yanites cho biết. “Họ không hiểu cách định giá các mối hiểm họa liên hoàn trong các mô hình của họ”.
Các nhà nghiên cứu cũng hy vọng sẽ tạo ra một “chỉ số hiểm họa liên hoàn” để cung cấp cho các cộng đồng địa phương phạm vi các sự kiện liên hoàn tiềm ẩn.
Thanh An dịch từ Đại học Indiana
Nguồn: https://news.iu.edu/college/live/news/46116-new-research-aims-to-better-predict-and-understand
