Cơ chế đằng sau việc căng thẳng gây ra các vấn đề về giấc ngủ và trí nhớ
Nghiên cứu – được công bố trên Tạp chí Khoa học Thần kinh (The Journal of Neuroscience) – cho thấy các tế bào thần kinh trong một vùng não gọi là vùng hạ đồi (hypothalamus) điều tiết tác động của căng thẳng đối với giấc ngủ và trí nhớ, từ đó có thể cung cấp một mục tiêu mới trong việc điều trị các rối loạn giấc ngủ liên quan đến căng thẳng.
Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng trong vùng hạ đồi, các tế bào thần kinh trong cấu trúc gọi là nhân quanh não thất (paraventricular nucleus) giao tiếp với các khu vực quan trọng đối với giấc ngủ và trí nhớ. Các tế bào thần kinh của nhân quanh não thất giải phóng một hormone gọi là corticotropin, đây là các hormone có vai trò điều tiết căng thẳng. Tuy nhiên, cơ chế thần kinh đằng sau tác động của căng thẳng lên giấc ngủ và trí nhớ vẫn chưa được làm rõ.
Đối với tác giả Shinjae Chung, một nhà thần kinh học tại Đại học Pennsylvania ở Philadelphia, cách mà căng thẳng ảnh hưởng đến các quá trình này là rất cá nhân: “Tôi gặp rất nhiều vấn đề về giấc ngủ khi bị căng thẳng.” Cô cũng nói thêm: “Khi tôi có hạn nộp bài thi, tôi có xu hướng mất ngủ và điều này thực sự ảnh hưởng đến điểm số của tôi vào ngày hôm sau.”
Để nghiên cứu cách các tế bào thần kinh trong nhân quanh não thất chuyển hóa căng thẳng thành các vấn đề về giấc ngủ và trí nhớ, nhóm nghiên cứu đã đưa chuột thí nghiệm trải qua một trải nghiệm căng thẳng bằng cách cố định chúng trong một ống nhựa. Sau đó, nhóm nghiên cứu kiểm tra trí nhớ không gian của chúng và theo dõi hoạt động não khi chúng ngủ.
Như mong đợi, những con chuột căng thẳng gặp khó khăn trong việc đi vào giấc ngủ và gặp vấn đề với trí nhớ khi được kiểm tra vào ngày hôm sau.
Khi không có trải nghiệm vật lý, chỉ cần kích thích các tế bào thần kinh trong nhân quanh não thất cũng đã tái tạo các tác động này. Trong khi đó, nếu ngăn chặn các tế bào thần kinh trong nhân quanh não thất thì lại dẫn đến cải thiện giấc ngủ một cách vừa phải và nâng cao đáng kể khả năng ghi nhớ.
Điều này có thể có nghĩa là, trong thời gian căng thẳng, các tế bào thần kinh trong nhân quanh não thất ảnh hưởng đến giấc ngủ và trí nhớ qua các cơ chế riêng biệt, các nhà nghiên cứu cho biết. Việc xác định chính xác cơ chế trong não này là “một viên gạch nữa trong bức tường” giúp hiểu rõ hơn về cách căng thẳng ảnh hưởng đến hành vi, theo Mazen Kheirbek, một nhà khoa học hành vi tại Đại học California, San Francisco.
Các vấn đề về giấc ngủ và trí nhớ là triệu chứng sớm của nhiều rối loạn tâm thần, chẳng hạn như rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD) và trầm cảm nặng, thường xuất hiện trước khi có chẩn đoán chính thức. Các phương pháp điều trị nhắm vào các tế bào thần kinh trong nhân quanh não thất có thể làm chậm quá trình phát triển của các tình trạng này, các nhà nghiên cứu cho biết.
Phạm Hài
