Những ai có thể mua được thực phẩm lành mạnh?

Một dự án kéo dài trong cả thập kỷ về khả năng tiếp cận thực phẩm lành mạnh trên toàn thế giới đã khép lại vào tháng 8/2025 và rọi thêm ánh sáng mới vào phạm vi và đặc trưng của mất an ninh dinh dưỡng, gợi ý những giải pháp và chuyển hướng thảo luận về tính hợp lý của các chế độ ăn lành mạnh.

Kể từ năm 2020, Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc đã sử dụng dữ liệu và phương pháp của dự án Giá dinh dưỡng của thực phẩm, được tiến hành tại Trường Khoa học và chính sách Gerald J. & Dorothy R. Friedman của ĐH Tufts để giám sát và báo cáo về chi phí và tính hợp lý của một chế độ ăn lành mạnh ở khắp các quốc gia trên thế giới. Nhiều nhà nghiên cứu và năm chính phủ đã sử dụng thang đo mới để dò theo sự khác nhau trong khả năng tiếp cận thực phẩm trong một quốc gia.

“Tôi choáng váng trước tốc độ của sự hợp lý về giá cả thực phẩm lành mạnh”, theo Will Masters, giám đốc sự án và giáo sư chính sách thực phẩm và kinh tế tại trường Friedman. “Lần đầu tiên, các chính phủ đo lường được liệu người dân có thể tiếp cận với những cần thiết sinh học của một hàng động và đời sống lành mạnh không”.

Dựa trên hướng dẫn chế độ ăn quốc gia từ nhiều quốc gia trên thế giới, nhóm nghiên cứu về tiêu chuẩn chế độ ăn Healthy diet basket- một chế độ thực phẩm tiêu chuẩn được các tổ chức quốc tế như FAO và Worldbank sử dụng để đo lường chi phí và khả năng chi trả cho một chế độ ăn uống lành mạnh – đã được đánh giá theo cách đo lường chi phí cho các chế độ ăn trong 27 bài báo mà nhóm đã công bố gần đây. Nghiên cứu mới được xuất bản trên tạp chí Nature Food.

“Chỉ số này đã phản ánh được những gì mà các quốc gia trên khắp thế giới cùng đồng ý về các chế độ ăn lành mạnh với con người”, Anna Herforth, đồng giám đốc chương trình Giá dinh dưỡng của thực phẩm và tác giả thứ nhất của bài báo.

Đo lường sự hợp lý

Nhóm nghiên cứu đã tìm thấy chi phí tối thiểu của một chế độ ăn lành mạnh, bằng việc sử dụng những lựa chọn thực phẩm giá rẻ nhất, sẵn có tại địa phương ở mỗi quốc gia, nhìn chung vào khoảng 3 đến 4 USD mỗi người vào năm 2021, và trung bình toàn cầu là 3,68USD mỗi người. Trong khi đó, mức nghèo cùng cực của quốc tế là 2,15 USD.

Nói cách khác, “nhiều người trong thế giới được coi là ‘không nghèo’ vẫn không thể đủ khả năng đạt những yêu cầu cơ bản của một chế độ ăn lành mạnh”, Herforth nói.

Một chế độ ăn lành mạnh còn nhiều hơn cả việc có đủ calo. Cơ thể của chúng ta cần một sự cân bằng thực phẩm khác biệt từ nhiều nhóm thực phẩm khác nhau – rau, hoa quả, tinh bột, đậu đỗ, thực phẩm từ động vật như thịt, trứng hoặc sữa – để đủ mọi nhu cầu dinh dưỡng cho một cuộc sống lành mạnh, năng động.

Việc có được một chế độ ăn lành mạnh từ những thực phẩm cơ bản nhất, rẻ nhất ‘hoàn toàn ngoài tầm với’ của hơn 80%  người châu Phi, và tổng số 2,8 tỉ người trên toàn thế giới, Masters nói. “Với nhiều người, ngay cả nếu như họ đặt toàn bộ tiền nong vào mua thực phẩm, họ cũng không đủ sức đạt được những tiêu chuẩn ăn uống cho một sức khỏe lâu dài”, ông nói.

Mục tiêu của dự án này là đem lại một thang đo giúp phân biệt được giá cả, thu nhập, và các nhân tố khác như những nhân tố tiềm tàng đằng sau suy dinh dưỡng, và giúp nhận diện được những giải pháp tốt nhất. Nghiên cứu của họ chứng tỏ là một số người phải đối mặt với mức giá hoặc rất cao hoặc không khả dụng với lựa chọn ít đắt đỏ nhất trong mỗi nhóm thực phẩm cần thiết của chế độ ăn lành mạnh. Trong tình trạng này, các chính phủ có thể khiến cho tăng khả năng tiếp cận và giá cả hợp lý hơn với chế độ ăn lành mạnh thông qua việc tìm cách giảm chi phí sản xuất và phân phối những sản phẩm đó ở mức thấp hơn.

Những gì mà chi phí mới và tính hợp lý của thực phẩm được dữ liệu tiết lộ, Masters nói, là sự gia tăng tình trạng suy dinh dưỡng do thu nhập thấp, sau khi tính đến những chi phí phi thực phẩm. Với những người có thu nhập khả dụng ở mức dưới tổng chi phí của những thực phẩm ít đắt đỏ nhất và sẵn có tại địa phương cho một chế độ ăn lành mạnh, họ cần được tăng lương hoặc những mạng lưới an toàn xã hội để giúp họ đủ sức theo đuổi một cuộc sống lành mạnh.

Và dù có thể theo đuổi được những lựa chọn chi phí thấp cho một chế độ ăn lành mạnh nhưng nhiều người vẫn chọn những thực phẩm ít dưỡng chất, có thể là kết quả của những nhân tố khác như thời gian sử dụng, chi phí chế biến hoặc bị ảnh hưởng từ văn hóa và marketing. Những nhân tố đó cần được nhận diện và giải quyết một cách trực tiếp để cải thiện chất lượng bữa ăn.

Phát hiện cốt lõi của dự án này, theo Masters, là ‘nông dân và người buôn bán thực phẩm có thể phân phối các sản phẩm cần thiết cho chế độ ăn lành mạnh với mức giá gần như tương đồng trên khắp thế giới. Suy dinh dưỡng xảy ra bởi vì những người nghèo đói nhất trên thế giới không thể đủ khả năng mua được rau, hoa trái, sữa và cá hoặc các loại thịt cần thiết cho sức khỏe, và phần còn lại của chúng ta đều tiêu thụ những loại thực phẩm thay thế”.

Cái gì tiếp theo?

Tác động của dữ liệu mới đã được cảm nhận ở Nigeria, nơi trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới công khai thông báo hàng tháng về chi phí chế độ ăn lành mạnh, kể từ tháng 1/2024. Công đoàn đã sử dụng các phát hiện này để đàm phán về việc gia tăng lương tối thiểu của quốc gia và những người khác sử dụng dữ liệu để thúc đẩy thay đổi ở trang trại và chính sách thương mại.

Ở ý nghĩa lớn hơn, Yan Bai, tác giả chính của bài báo, nói công trình này ‘đóng góp vào việc tạo ra một cú chuyển toàn cầu từ việc tập trung vào calo sang một hiểu biết đầy đủ hơn về thực phẩm và an ninh dinh dưỡng – một cách hiểu dẫn đến ưu tiên tiếp cận kinh tế, sức khỏe con người và bền vững”.

Bai, người từng nghiên cứu về giá dinh dưỡng của thực phẩm khi còn là nghiên cứu sinh tại Tufts, giờ đang là một nhà kinh tế tại Nhóm Dữ liệu phát triển của World Bank.

Sắp tới, các nhà nghiên cứu sẽ hợp tác với các nhà cung cấp thực phẩm ở châu Phi để cung cấp dữ liệu và tạo ra những thang đo mới để giúp xây dựng chuỗi cung cấp thực phẩm lành mạnh, chi phí thấp.  Họ lên kế hoạch hỗ trợ các chính phủ và tổ chức quốc tế trong tính toán và sử dụng thang đo chi phí và sự hợp lý của chế độ ăn lành mạnh.

Thanh Phương dịch từ ĐH Tufts

Nguồn: https://now.tufts.edu/2025/06/30/who-world-can-afford-healthy-food