Thế giới đạt đến điểm tới hạn đầu tiên về khí hậu

Theo Báo cáo Điểm tới hạn Toàn cầu lần thứ hai được công bố ngày 13/10, thế giới đang đối mặt với một “thực tế mới” khi đã đạt đến điểm tới hạn đầu tiên của hệ thống Trái đất.

Theo đó, các rạn san hô nước ấm mà gần một tỷ người và 1/4 sinh vật biển phụ thuộc vào đang vượt qua điểm tới hạn. Chúng đang chết ở mức độ chưa từng thấy do các sự kiện tẩy trắng hàng loạt lặp đi lặp lại trên toàn cầu.

Với mức nóng lên toàn cầu hiện khoảng 1,4°C, các rạn san hô đang vượt qua điểm tới hạn nhiệt của chúng (ước tính trung bình là 1,2°C, phạm vi 1 – 1,5°C). Ngay cả khi ổn định nhiệt độ ở mức 1,5°C, các rạn san hô nước ấm vẫn có trên 99% khả năng bị vượt điểm tới hạn. Điều này có nghĩa là các rạn san hô ở bất kỳ quy mô có ý nghĩa nào cũng sẽ bị mất trừ khi nhiệt độ toàn cầu trở lại mức tăng 1°C hoặc thấp hơn, mặc dù các mảnh rạn có thể được bảo tồn bằng cách giảm thiểu các tác nhân gây căng thẳng khác của con người như đánh bắt quá mức và ô nhiễm. Đánh giá rủi ro và quản lý khu vực là rất cần thiết để chuẩn bị cho tình trạng mất mát ngày càng tăng các dịch vụ hệ sinh thái do các rạn san hô cung cấp.

Ngoài ra, thế giới còn đang ở bên bờ vực của nhiều điểm tới hạn khác như sự tan chảy không thể đảo ngược của băng ở hai cực, sự sụp đổ của các dòng hải lưu quan trọng và chết rừng mưa Amazon.

TS. Mike Barrett, Cố vấn khoa học trưởng tại WWF-UK và đồng tác giả của Báo cáo, cho biết: “Những phát hiện của báo cáo này vô cùng đáng báo động. Việc các rạn san hô ở vùng nước ấm đang vượt qua điểm tới hạn về nhiệt độ là một thảm kịch đối với thiên nhiên và những người phụ thuộc vào chúng để kiếm sống. Tình hình ảm đạm này là một lời cảnh tỉnh rằng nếu không hành động quyết liệt ngay bây giờ, chúng ta cũng sẽ mất đi rừng mưa Amazon, các tảng băng và các dòng hải lưu quan trọng. Trong kịch bản đó, chúng ta sẽ phải đối mặt với một hậu quả thực sự thảm khốc cho toàn thể nhân loại”.

TS. Manjana Milkoreit, ĐH Oslo (Na Uy), nói: “Tư duy chính sách hiện tại thường không tính đến các điểm tới hạn. So với các khía cạnh khác của biến đổi khí hậu hoặc suy thoái môi trường, các điểm tới hạn đặt ra những thách thức quản trị riêng biệt, đòi hỏi cả đổi mới quản trị lẫn cải cách các thể chế hiện hành.

“Việc ngăn ngừa các điểm tới hạn đòi hỏi các lộ trình giảm thiểu tập trung nguồn lực vào giai đoạn ban đầu nhằm giảm nhiệt độ toàn cầu đỉnh điểm, thời gian vượt ngưỡng trên 1,5°C và thời gian quay trở lại dưới ngưỡng 1,5°C. Các phương pháp loại bỏ CO2 bền vững cần được mở rộng nhanh chóng để đạt được điều này”.

Bên cạnh đó, các quốc gia còn phải có các hành động nhằm kích hoạt các “điểm tới hạn tích cực”. Đây hiện là con đường đáng tin cậy duy nhất dẫn đến một tương lai an toàn, công bằng và bền vững.

Theo Báo cáo – do 160 nhà khoa học tại 87 viện nghiên cứu ở 23 quốc gia biên soạn, các điểm tới hạn tích cực trong lĩnh vực điện mặt trời và điện gió trên toàn cầu, cũng như trong áp dụng xe điện, lưu trữ pin và máy bơm nhiệt tại các thị trường hàng đầu, đã được vượt qua. Những chuyển đổi này vẫn có thể được đẩy nhanh hơn nữa để đạt đến các “điểm tới hạn siêu cấp” để tạo ra các chuỗi đảo ngược tích cực trên khắp các lĩnh vực có liên quan và nhanh chóng phục hồi thiên nhiên và đa dạng sinh học. Việc phục hồi hệ sinh thái có thể đưa các hệ thống bị suy thoái trở lại trạng thái khỏe mạnh, và việc chuyển đổi sang các mô hình tiêu dùng và sản xuất bền vững hơn có thể dẫn đến những điểm bùng phát trong chuỗi cung ứng thực phẩm và sợi, chấm dứt nạn phá rừng và chuyển đổi hệ sinh thái.

Các nhà nghiên cứu đang làm việc với Chủ tịch COP 30 của Brazil để đảm bảo các điểm tới hạn sẽ được đưa vào chương trình nghị sự tại hội nghị được tổ chức vào tháng 11/2025.□

Trà My lược dịch
Nguồn: https://news.exeter.ac.uk/research/new-reality-as-world-reaches-first-climate-tipping-point/

Bài đăng Tia Sáng số 20/2025