“Tường phí” của Elsevier chặn hàng ngàn nhà khoa học
Trong khi đang đàm phán một thỏa thuận mới với Elsevier, các nhà nghiên cứu tại những tổ chức nghiên cứu Đức đã mất quyền truy cập các gói thuê bao của nhà xuất bản này (cuộc đàm phán đã đánh mạnh vào bức tường phí của nhà xuất bản có những bài báo gần đây nhất với tổng lượng truy cập 10.000 lượt mỗi ngày, theo số liệu của Elsevier – nhà xuất bản ấn hành hơn 400.000 bài báo mỗi năm).
Thư viện quốc gia Thụy Điển (trong ảnh) và Elsevier không đồng thuận về một thỏa thuận truy cập mở. Nguồn: Nature
Nhưng ít nhất theo một số thư viện của Đức liên quan đến đàm phán về việc truy cập với Elsevier, họ vẫn tiết kiệm được tiền, không cần đến các gói thuê bao mà vẫn có khả năng cung cấp được bất kỳ bài viết nào theo yêu cầu học thuật.
Còn phải vượt qua một trở ngại lớn để đạt được thỏa thuận, đó là mong muốn của các tổ chức nghiên cứu: kết hợp giữa mức giá mà họ có thể trả cho các gói thuê bao những tạp chí phải trả phí với mức giá do các thư viện và nhà nghiên cứu trả để có thể truy cập mở các bài báo.
Trước đây, Liên minh thư viện quốc gia ở một số nước đã có những thỏa thuận được biết đến dưới tên gọi các hợp đồng đọc và xuất bản với các nhà xuất bản lớn khác. Vào giữa tháng 1/2019, dự án DEAL của Đức đang cố gắng thực hiện một thỏa thuận đặt mua chung nhằm thay thế cho các thỏa thuận đơn lẻ của từng tổ chức với Elsevier trước kia, kết thúc hai năm đàm phán bế tắc và ký thỏa thuận với nhà xuất bản Wiley.
Tuy nhiên, đàm phán với Elsevier còn khó khăn hơn: các cuộc đối thoại của Đức, Hungary và Thụy Điển với nhà xuất bản này đã thất bại, tuy nhiên Na Uy và hệ thống thư viện của Đại học California ở Mỹ vẫn tiếp tục (hiện tại hai đối tác này vẫn còn quyền truy cập). Trong khi đó, hàng ngàn nhà khoa học ở Đức, Hungary và Thụy Điển đang phải đối mặt với tình trạng bị mất quyền truy cập.
Philipp Kanske, một nhà tâm lý học ở Đại học Công nghệ Dresden, Đức, đã mất nhiều thời gian liên hệ với các thư viện hoặc gửi email trực tiếp cho các tác giả để đọc được các bài báo, tuy nhiên vẫn không thể tiếp cận được một số bài báo. Nhìn chung, Kanske ủng hộ các cuộc đàm phán hiện nay bởi ông hy vọng giới khoa học có thể tác động các tạp chí chuyển sang hướng truy cập mở hoàn toàn. Bởi vậy, ông sẵn sàng chấp nhận việc tạm thời chưa đạt được thỏa thuận – mặc dù Kanske mong rằng sớm đạt được một thỏa thuận thúc đẩy khoa học mở, bởi việc không được truy cập các kết quả của những phòng nghiên cứu khác là một “trở ngại không đáng có trên tiến trình phát triển”.
Trong khi đó, các thư viện ở Đức và Thụy Điển cho biết chưa gặp phải bất kỳ vấn đề nào không thể giải quyết – và dù có bất cứ chuyện gì xảy, họ vẫn tiết kiệm được tiền trong khi vẫn cung cấp đủ những bài báo kể từ khi Elsevier hạn chế truy cập. Theo Bernhard Mittermaier, người phụ trách thư viện trung tâm tại Trung tâm nghiên cứu Jülich, Đức và là một trong số những nhà đàm phán của dự án DEAL, hiện các thủ thư đang nhận được nhiều yêu cầu về những bài báo mà các nhà nghiên cứu không thể tự truy cập. Hầu hết các yêu cầu này được đáp ứng trong vòng một ngày bởi vì một trong số mười tổ chức của Đức vẫn còn thỏa thuận đặt mua với Elsevier. Nếu yêu cầu cần gấp, thư viện sẽ trả phí truy cập tạm thời để nhà nghiên cứu có thể tải bài báo về. Bằng cách này, thư viện đang tiết kiệm được khoảng một nửa chi phí so với đặt mua trước đó.
Theo Sara Parmhed, một thủ thư về nguồn tài nguyên điện tử ở thư viện Đại học Södertör, Stockholm, trong 6 tháng cuối năm 2018, số người sử dụng nền tảng Khoa học trực tiếp của Elsevier đã giảm khoảng 25-30% so với cùng kỳ năm 2017. Do nhu cầu về các bài báo Elsevier thông qua dịch vụ yêu cầu tài liệu của thư viện không gia tăng tương ứng, Jonas Gilbert, giám đốc thư viện nghi ngờ rằng các nhà khoa học đang chuyển sang các bài báo hoặc tạp chí khác – “hoặc tìm cách truy cập thông qua những kênh khác”. □
Thanh An lược dịch
Nguồn: https://www.nature.com/articles/d41586-019-00492-4?utm_campaign=reprints-desk-blogs-092018&utm_content=84616516&utm_medium=social&utm_source=facebook&hss_channel=fbp-157821580915772#correction-0
