Đón đọc Tia Sáng số 5 tháng 3/2025
Số báo ngày hôm nay không chỉ để chúng ta cập nhật những thông tin mới mà để chúng ta thấy được những giá trị của khoa học đối với đời sống xã hội.
Giữa những luồng dư luận khác nhau về đổi mới giáo dục, về nâng cao chất lượng dạy và học, dạy thêm – học thêm, hẳn mỗi người trong chúng ta đều có một quan điểm riêng, một góc nhìn riêng, rút ra từ chính những trải nghiệm của mình, của người thân, bạn bè. Tuy nhiên khi đọc “Một nền giáo dục tốt không thể phụ thuộc vào học thêm” của TS. Huỳnh Nhật Quỳnh (University College London), có lẽ chúng ta sẽ ngỡ ngàng với hai câu hỏi “Học thêm có khiến các em ‘giỏi’ hơn?, “nhu cầu học thêm dạy thêm từ đâu mà ra”?
Dưới góc nhìn khoa học, vấn đề thật khác biệt. “Kết quả cho thấy, trên cùng một nền tảng và điều kiện gia đình, những em đi học thêm đạt điểm kiểm tra trên lớp cao hơn so với những em không học thêm. Tuy nhiên, không có sự khác biệt đáng kể trong bài kiểm tra chuẩn hóa độc lập. Điều này chứng tỏ, việc học thêm tập trung vào học thuộc lòng và luyện đề ‘tủ’, thay vì nâng cao kiến thức và tư duy thực chất”.
Khi đi vào phân tích căn nguyên vấn đề, chúng ta thấy rõ ràng “vấn đề không xuất phát từ cá nhân hay một nhóm nào, mà từ cả hệ thống giáo dục và là gốc rễ của vấn đề”.
Việc truy được nguồn gốc phát sinh sẽ luôn giúp chúng ta nhận diện được những giải pháp giải quyết thấu đáo. Tuy nhiên không dễ “lội dòng nước ngược” như vậy, nhất là khi ẩn đằng sau những hiện trạng tưởng chừng đơn giản lại là lớp lớp những nguyên nhân xếp chồng khiến người ta cảm thấy rối bời. Câu chuyện ô nhiễm không khí của Hà Nội hay bất cứ nơi nào khác, TPHCM, Bình Dương, Nam Định, Hải Phòng… cũng tương tự như vậy. Cụm bài về ô nhiễm không khí của Tia Sáng “Không khí Hà Nội: Bao giờ lấy lại sự trong lành?” (Thanh Nhàn), “Cải thiện chất lượng không khí: Bài học của Trung Quốc” (GS. Phạm Duy Hiển), “Ô nhiễm không khí và tổn thương não: Khoa học nói gì?” (Thanh An dịch) cho chúng ta thấy việc phân định được các nguồn phát thải ô nhiễm khó như thế nào, việc theo đuổi “những chiến lược bầu trời xanh” thách thức, tốn kém như thế nào và nếu chúng ta không làm gì thì hệ quả sẽ ra sao?
Có lẽ, vấn đề môi trường ngày một phức tạp bởi nó còn liên đới rất nhiều lĩnh vực khác nhau, khó lòng dựa vào một vài giải pháp quen thuộc để giải quyết thấu đáo. Con người vừa là nguyên nhân lại vừa phải hứng chịu hệ quả “Vi nhựa trong đất nông nghiệp: Nhiều câu hỏi cần được trả lời” (TS. Nguyễn Minh Kỳ), “Giảm trưởng: Hắc mã trong cuộc đua về trí tưởng tượng” (Nhung Nguyễn).
Những suy tư ấy luôn găm trong tâm trí chúng ta, mỗi khi nghĩ về vấn đề môi trường, phát triển kinh tế, phát triển con người trong một thế giới đầy biến động bởi những làn sóng công nghệ mới và biến đổi khí hậu. Đây cũng sẽ là một trong những chủ đề trọng tâm mà Tia Sáng theo đuổi trong năm 2025.
Và như thường lệ, trong một số báo Tia Sáng, mỗi người đều sẽ tìm được một khía cạnh mình quan tâm, một chủ đề mình ưa thích: “Văn hóa toán học” (Dương Quốc Việt), “Hôn nhân và tình yêu vô điều kiện dưới góc nhìn luật pháp” (TS. Nguyễn Đình Đức), “Vật lý có thể dạy chúng ta điều gì về dệt may?” (Tô Vân tổng hợp), “Khi AI học làm thơ” (Tuệ Tâm lược dịch), “Từ Anora đến Nights of Cabiria: Chút lòng hy vọng từ sau xin chừa” (Hiền Trang); “In illo tempore: Một thánh lễ liên văn bản” (Nguyễn Vũ Hiệp); “50 năm Dàn nhạc giao hưởng Simón Bolívar: Giờ là lúc ném đá hay tặng hoa?” (Ngọc Anh dịch).
Nhà khoa học hành tinh Carl Sagan từng nói “Trong sự tối tăm của chúng ta – với tất cả sự mênh mông của nó – không có chỉ dấu rằng từ nơi nào đó sẽ có sự cứu vớt chúng ta khỏi chính mình. Điều đó tùy thuộc vào chúng ta”.
Vậy thì tại sao chúng ta không đọc Tia Sáng số này.
BBT Tia Sáng
————————————————
Tất cả những ai quan tâm và yêu quý Tia Sáng đều có thể đăng ký mua bản giấy, bản PDF và đọc thử các số Tia Sáng trước tại đây: https://bit.ly/DatmuaTiaSang
Ngoài ra, các bạn có thể mua lẻ từng số tại:
Hà Nội: Ấn phẩm Tia Sáng, 70 Trần Hưng Đạo, Hoàn Kiếm, Hà Nội
TP.HCM: Nhà sách Huy Hoàng, 357A Lê Văn Sỹ – Phường 1 – Quận Tân Bình – TP. Hồ Chí Minh .
