Tế bào ung thư “ngủ” trong phổi có thể bị đánh thức bởi Covid và cúm
Phát hiện nàydường như cũng đúng với con người. Dữ liệu từ hàng nghìn người cho thấy nhiễm virus SARS-CoV-2 liên quan đến nguy cơ tử vong do ung thư tăng gần gấp đôi, giúp giải thích vì sao tỷ lệ tử vong do ung thư tăng mạnh trong giai đoạn đầu của đại dịch COVID-19.
“Virus đường hô hấp không chỉ đánh thức tế bào ung thư,” ông nói, “mà còn khiến chúng nhân lên thành số lượng khổng lồ,” theo James DeGregori – nhà sinh học ung thư ở Trường Y Đại học Colorado, đồng tác giả nghiên cứu.
Các tế bào ung thư ngủ yên tách ra từ khối u ban đầu và ẩn trong các mô như tủy xương ở người đã thuyên giảm ung thư vú, tuyến tiền liệt, da và các loại khác. Những tế bào này là tiền thân của di căn và đe dọa cả bệnh nhân ung thư đã được điều trị thành công. Ví dụ, khoảng 1/4 số bệnh nhân sống sót sau ung thư vú có thể tái phát và di căn do các tế bào này.
Từ lâu, giới khoa học đã tìm hiểu điều gì đánh thức các tế bào này. Các nghiên cứu trước gợi ý viêm mạn tính – như do hút thuốc hoặc lão hóa – có thể là nguyên nhân.
Nhóm của DeGregori đặt câu hỏi: liệu viêm cấp tính do nhiễm trùng hô hấp có thể kích hoạt tế bào ung thư đang ngủ yên hay không? Để kiểm tra, họ biến đổi gen của chuột để phát triển khối u vú giống ở người và cấy các tế bào ung thư ngủ yên vào các mô, bao gồm phổi. Sau đó, họ cho chuột nhiễm SARS-CoV-2 hoặc virus cúm.
Chỉ vài ngày sau, các tế bào ung thư ngủ yên trong phổi chuột bắt đầu hoạt động mạnh, nhân lên và hình thành ổ di căn. Nhưng nguyên nhân không phải do mầm bệnh trực tiếp, mà là do interleukin-6 (IL-6) – một phân tử miễn dịch quan trọng giúp cơ thể thúc đẩy phản ứng viêm để chống lại nhiễm trùng cũng như thúc đẩy chữa lành vết thương. Khi nhóm nghiên cứu tạo ra chuột thiếu IL-6, các tế bào ngủ yên không nhân lên nhanh như trước.
Khoảng 2 tuần sau khi chuột nhiễm bệnh, các tế bào lại trở về trạng thái ngủ yên. Điều này nghĩa là nhiễm trùng không trực tiếp gây ung thư, nhưng làm tăng khả năng một tác nhân trong tương lai – dù là nhiễm trùng hay đột biến gen – có thể kích hoạt ung thư trở lại. DeGregori ví hiện tượng này như việc châm lửa: “Bạn làm bùng lên ngọn lửa, rồi nó tắt đi. Nhưng giờ bạn có số tàn lửa nhiều gấp 100 lần, khiến nguy cơ bùng cháy thành đám lửa lớn cao hơn.”
Đến đây vẫn chưa hết chuyện. Nhóm còn nhận thấy, mặc dù IL-6 đóng vai trò chính trong việc đánh thức các tế bào ung thư, một thành phần miễn dịch quan trọng khác là tế bào T lại bảo vệ các tế bào ung thư khỏi các phản ứng phòng vệ của hệ miễn dịch. “Việc chứng kiến những tế bào ung thư làm sai lệch chức năng của hệ miễn dịch để tự bảo vệ thay vì bị tiêu diệt thực sự khiến chúng tôi rất bất ngờ,” DeGregori nói.
Dữ liệu dân số từ kho thông tin lớn như UK Biobank giúp chứng thực các phát hiện của nghiên cứu trên người: nguy cơ tử vong do ung thư ở người được xét nghiệm dương tính với COVID-19 tăng cao nhất trong những tháng sau khi nhiễm bệnh, phản ánh mô hình tăng sinh nhanh chóng của các tế bào ung thư thức dậy được quan sát thấy ở chuột
Mối liên hệ giữa tình trạng viêm mạn tính do mầm bệnh và các bệnh mạn tính tưởng chừng không liên quan là một đề tài nghiên cứu ngày càng được quan tâm. Ví dụ, nhiễm virus Epstein–Barr làm tăng nguy cơ đa xơ cứng. Nhưng đây là nghiên cứu đầu tiên cho thấy mối liên hệ giữa viêm cấp tính do mầm bệnh và ung thư.
Xác nhận mối liên hệ này có thể mở ra những phương pháp điều trị và khuyến nghị mới cho người bệnh ung thư, theo Mikala Egeblad – nhà sinh học ung thư, Trường Y Johns Hopkins, Baltimore, Maryland. Chẳng hạn, bác sĩ đã dùng thuốc nhắm vào IL-6 để giảm viêm ở người mắc COVID-19 nặng (phản ứng viêm quá mạnh có thể làm tổn thương phổi và các cơ quan khác). Các nghiên cứu trong tương lai có thể điều tra hiệu quả của những loại thuốc như vậy trong ngăn chặn tái phát ung thư.
Trong khi chưa có thêm bằng chứng, DeGregori khuyên những người đã được điều trị ung thư đặc biệt giữ gìn để tránh bị nhiễm trùng hô hấp và cân nhắc tiêm vắc-xin phòng các tác nhân như SARS-CoV-2 và virus cúm.
Nghiên cứu đã được công bố trên tạp chí Nature.
Nhóm của DeGregori dự định tiếp tục tìm hiểu liệu phát hiện này có đúng với các loại ung thư khác, mô ngoài phổi và các mầm bệnh phổ biến khác hay không.
Liên Khúc
