Một cái vẫy tay để tiếp tục đi tới

Đây là một trong những tác phẩm văn học đáng đọc nhất hiện nay. Trao giải cho tác phẩm này, Hội Nhà văn Hà Nội đánh giá cao lao động sáng tạo của nhà văn, ghi nhận một thành tựu của văn xuôi đương đại nước nhà. Nguyễn Bình Phương là một nhà văn đầy nội lực. Đây là lần thứ hai anh nhận giải thưởng của Hội Nhà văn Hà Nội (lần thứ nhất với tập thơ Buổi câu hờ hững năm 2012).

Sẹo độc lập của nhà thơ Phan Huyền Thư được tác giả ghi chú ngay dưới tên tác phẩm là “một tập thơ viết để trò chuyện với những người bạn”.

Tập thơ đầy khắc khoải suy tư trên hành trình tìm về và tìm lại bản thể mình, con người mình, không để bị chìm lấp trong im lặng đám đông. Tập thơ cũng chứa nhiều băn khoăn về thơ hôm nay trong cuộc sống hôm nay. Tác giả viết thơ xoáy vào tâm trí người đọc hơn là nương nhờ cảm xúc, lấy chất nghĩ làm nền cho câu thơ, bài thơ, hơn là chất cảm. Thơ nhờ đó hiện đại và thiết thực hơn. Đây là một lựa chọn thơ đã được tác giả xác quyết từ sớm và ngày càng trở nên trở nên sâu sắc hơn. Trao giải cho tập thơ Sẹo độc lập, Hội Nhà văn Hà Nội ghi nhận sự độc lập của nhà thơ Phan Huyền Thư trên con đường thơ của mình, góp phần đưa thơ Việt tiếp cận với thơ thế giới theo hướng suy tư, ý thức.

Trên đường biên của lý luận văn học của nhà nghiên cứu Trần Đình Sử là một công trình khoa học về văn học nghiêm túc của một nhà lý luận văn học mác-xít trước đòi hỏi của lý thuyết và thực tiễn đời sống văn học mang tính toàn cầu hiện nay. Ba phần của cuốn sách (Mấy vấn đề lý luận văn học Marxit và lý thuyết hiện đại; Mấy vấn đề thực tiễn, lý luận, phê bình nghiên cứu văn học Việt Nam; Mấy vấn đề thi pháp học) hợp lại thành một tổng thể vấn đề, một hệ vấn đề, vừa cốt lõi vừa thời sự của văn học cả trên thế giới và ở nước ta đã được tác giả nghiền ngẫm, phân tích trong quá trình đổi mới của xã hội nói chung, ngành chuyên môn nói riêng. Cuốn sách đã cung cấp cho người đọc một cái nhìn hệ thống và mang tính khai phá về lý thuyết văn học mác-xít hiện đại trong sự tương tác với nhiều lý thuyết văn học khác (tự sự học, thông diễn học, thi pháp học, giải cấu trúc, diễn ngôn), từ đó bổ sung và mở rộng nhiều khái niệm, quan niệm cũ cho theo kịp sự biến đổi của bản thân văn học. Nhất là văn học trong nước với nhiều vấn đề mới cần được nhận thức và soi chiếu từ cái nhìn lý thuyết.

Hội Nhà văn Hà Nội đánh giá cao công trình Trên đường biên của lý luận văn học chính ở thái độ và cách nhìn của tác giả, đó là “hình dung lý thuyết văn học như một không gian, mà đường ranh giới của nó tiếp giáp với các không gian lý thuyết khác. Mọi đổi thay lý thuyết đều diễn ra trên đường ranh giới này. Mọi cố gắng của tôi cũng đều nằm trên đường ranh giới. Cái gì đang ở biên nghĩa là chưa vào tâm. Nhìn tổng quát, đường biên của lý thuyết văn học càng rộng, lý thuyết càng phong phú, phức tạp”. Đây là sự thành thực và dũng cảm của một người làm khoa học. Thái độ và cách nhìn đó là điều cần có và cần thiết cho người làm khoa học, đặc biệt trong lĩnh vực văn chương và văn học.

Kiên ngạnh như thủy của nhà văn Trung Quốc Diêm Liên Khoa là một tác phẩm mang tính hài hước, giễu nhại, về một thực tại thảm họa đau thương mà đất nước ông đã trải qua nhưng đến nay vẫn rất cần và vẫn được các nhà văn thể hiện trong các tác phẩm văn chương. Nghệ thuật viết truyện của tác giả ở cuốn tiểu thuyết này khiến cười mà đau, làm hài mà xót. Những thực tế dù khủng khiếp đến mấy rồi cũng qua đi, chỉ nỗi đau còn lại và trở thành hành trang tinh thần cho các thế hệ mang theo để tìm cách không cho tái diễn những thực tế đó nữa. Văn chương có sứ mệnh này và ở Trung Quốc thời mở cửa, cải cách, đã có nhiều nhà văn viết sâu sắc về những nỗi đau của đất nước mình, trong đó có Diêm Liên Khoa. Ông hiện là một nhà văn nổi tiếng ở Trung Quốc hiện nay, tác phẩm của ông đã giành được nhiều giải thưởng trong nước và được dịch ra hàng chục thứ tiếng trên thế giới.

Ở Việt Nam đã có mấy tác phẩm của ông được dịch và xuất bản. Đọc ông không chỉ thấy hiện thực lịch sử của đất nước láng giềng chúng ta, mà còn biết thêm một cách viết, một cách tiếp cận văn học đối với hiện thực. Bản dịch từ nguyên tác của dịch giả Minh Thương là một nỗ lực lớn, một công lao, trong việc tìm cách chuyển tải chính xác, đầy đủ các sắc thái văn chương thâm thúy của tác giả. Minh Thương vừa hoàn thành tiến sĩ văn học tại Đại học Bắc Kinh trở về nước giảng dạy tại Khoa Ngữ văn, Đại học Sư phạm Hà Nội. Chị mới bước vào con đường dịch thuật văn chương qua vài dịch phẩm. Giải thưởng của Hội Nhà văn Hà Nội cho Kiên ngạnh như thủy hy vọng sẽ giúp thêm động lực cho dịch giả trên hành trình làm “con ngựa thồ văn hóa” nhiều niềm vui và khổ ải.

Trúc Thông thơ là tuyển tập đánh dấu một đời thơ của một nhà thơ đam mê thơ và nghiêm cẩn với thơ. Trúc Thông từ lâu đã nổi tiếng là nhà thơ tìm tòi, cách tân một cách quyết liệt, có khi đến cực đoan, để giữ được cho thơ tinh chất của thơ và vẻ đẹp của từ ngữ. “Những đường ban những câu thơ / chới với bao thi sĩ / mãi mãi thuộc về / những cặp mắt chim ưng buồn”. Thơ ông cô đúc và tinh tế, giản dị và sâu sắc, trong lành và ấm áp, để lại ấn tượng ngấm và ngẫm khi đọc. Tuyển thơ của ông khẳng định sự đóng góp của Trúc Thông cho nền thơ Việt Nam hiện đại. Trao tặng ông giải thưởng thành tựu về thơ, Hội Nhà văn Hà Nội biểu dương một văn cách đáng quý đáng trọng.

Những người vũ công memphis của Đào Quốc Minh (sinh 1986) là kết quả của một cơn chấn thương tinh thần mà bật ra thơ. “Ai dám dâng trên bàn tay lạnh / một trái tim dữ dội của chính mình”. Những câu thơ, bài thơ như những xung động vọng ra từ một cõi khác, từ một con mắt thấu thị khác.

***

Giải thưởng văn học 2015 của Hội Nhà văn Hà Nội đã tìm thấy và trao được cho những tác phẩm có chất lượng và xứng đáng ở đầy đủ các hạng mục, đó là niềm vui và niềm tự hào của chúng ta. Xin chúc mừng các tác giả với những cuốn sách được giải của mình. Mong các anh chị hãy coi giải thưởng như một lời thúc giục, một cái vẫy tay để tiếp tục đi tới trên con đường sáng tạo.