Điểm tin KH&CN quốc tế

Những phát hiện ở các ngành khảo cổ, vật lý thiên văn đem lại cho chúng ta những hiểu biết mới về thế giới.

Giới khoa học đã phát hiện tổng cộng 3 dạng hố đen của dải Ngân hà. Ảnh: NASA.

Phát hiện hố đen có kích thước trung bình trong dải Ngân hà

Một nhóm những nhà thiên văn học đã tìm thấy bằng chứng về sự tồn tại của một hố đen với kích thước trung bình trong dải Ngân hà của chúng ta – giống như sự đồn đoán từ lâu. Đây là hố đen có kích thước lớn hơn rất nhiều so với những hố đen hình thành từ sự suy sụp hấp dẫn của những ngôi sao riêng biệt, song vẫn nhỏ hơn nhiều so với kích thước của những hố đen khổng lồ nằm gần tâm của những thiên hà. Phát hiện này, nếu được công nhận, sẽ góp phần chứng minh, Ngân hà của chúng ta được hình thành từ việc “nuốt chửng” những thiên hà nhỏ hơn xung quanh nó. 

Nguồn:http://www.sciencemag.org/news/2017/09/top-stories-newly-found-black-hole-water-cooling-solar-panels-and-bone-strengthening 

Người Neandertal. Nguồn: Printerest.com.

Người Neanderthal có gặp tổ tiên người hiện đại ở châu Âu ?

Hang động Vindijia (Croatia) được cho là nơi mà người Neanderthal đã gặp gỡ tổ tiên người hiện đại, vào khoảng 32.000 năm trước. Tuy nhiên, trong một nghiên cứu mới sử dụng phương pháp phóng xạ carbon chính xác hơn, những nhà khoa học đã phát hiện ra người Neanderthal sống ở khu vực này từ 40.000 năm trước, sớm hơn 8.000 so với thời điểm tổ tiên người hiện đại di cư sang sinh sống ở lục địa châu Âu. Phát hiện này, nếu đúng, sẽ làm sụp đổ niềm tin trước đây rằng cả hai giống người đã cùng chung sống tại châu lục.

Nguồn: http://www.sciencemag.org/news/2017/09/top-stories-newly-found-black-hole-water-cooling-solar-panels-and-bone-strengthening

Bức họa The Ride of the Valkyries của Richard Wagner. Valkyry: người nữ tì trong thần thoại Bắc Âu. Nguồn: Science.

Chiến binh Viking dũng mãnh là phụ nữ

Một cuộc khai quật mộ người Viking (những năm 1880) đã phát hiện thi hài của một chiến binh quý tộc – người được an táng với gươm, rìu, mác, tên, dao găm, 2 chiến khiên cùng một đôi chiến mã, ngoài ra còn có thẻ bài và bảng dùng lập chiến thuật trước trận chiến. Suốt 130 năm, ai cũng nghĩ đó là một người đàn ông. Tuy nhiên, việc phân tích lại đặc điểm của bộ xương những năm qua cho thấy, đây rất có thể là một người phụ nữ. Tới nay, mẫu DNA đã chứng minh giới tính “nữ” của bộ xương – chưa một nữ chiến binh Viking nào được tìm thấy có địa vị cao như vậy. Điều này mang tới không ít ngạc nhiên về sự cân bằng giới trong trật tự xã hội của người Viking – vốn mang nhiều khuynh hướng bạo lực. Phát hiện này được đăng trên American Journal of Physical Anthropology. 

Nguồn: http://www.sciencemag.org/news/2017/09/dna-proves-fearsome-viking-warrior-was-woman

Cloaca Maxima, một công trình đường ống dẫn nước cổ xưa nhất thế giới của người La Mã.

Hệ thống dẫn nước La Mã – Một kỳ quan về kiến trúc thời cổ đại

Người La Mã nổi tiếng bởi hệ thống dẫn nước của họ. Đó có thể coi như một kỳ quan kiến trúc với vô số những ống và cống rãnh chằng chịt giúp cung cấp nước sinh hoạt và thoát nước thải ổn định cho một lượng dân cư khổng lồ của một đế chế trên đà bành trướng. Có tương đối ít những ghi chép về việc xây dựng công trình này, tuy nhiên một nghiên cứu mới đây về lớp trầm tích ở gần nơi mà nước từ hệ thống này thoát ra đã hé mở nhiều điều.    
Các nhà nghiên cứu đã tiến hành lấy 177 mẫu đất từ cảng ở một thị trấn có từ thời La Mã cổ đại, nằm ở phía Tây Nam Roma, được gọi là Ostia. Để xác định niên đại lớp trầm tích, họ sử dụng phương pháp phóng xạ đồng vị carbon, tiếp đó thực hiện phân tích thành phần hóa học mẫu đất. Phát hiện cho thấy, nồng độ chì trong lớp trầm tích tăng đột biến vào khoảng giai đoạn năm 200 TCN, cho thấy hệ thống dẫn nước có thể đã được xây dựng trong thời gian đó, kết quả được công bố trong báo cáo của Kỷ yếu Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia. Thời gian này sớm hơn khoảng 150 năm so với những bằng chứng khảo cổ tìm thấy trước đó về hệ thống ống dẫn được làm bằng chì ở Roma cổ đại. Trong dữ liệu phân tích lớp đất cho giai đoạn một trăm năm sau đó, những nhà nghiên cứu ghi được sự giảm nồng độ chì, đồng nghĩa với việc xuất hiện biến cố trong hệ thống, trùng khớp với giai đoạn nội chiến La Mã trong suốt thế kỷ thứ 1 TCN, dẫn tới sự bỏ bê trong việc bảo trì đường ống.  

Trước đó, một số nghiên cứu cho rằng, chính hệ thống dẫn nước này đã góp phần gây ra tình trạng ngộ độc chì ở nhiều nơi trong thế giới cổ đại. Phát hiện mới đưa tới khả năng, rằng dòng nước thoát ra từ đường ống trên có thể đã khiến cho nguồn nước ở bến cảng bị nhiễm độc chì, đồng thời lan sang cá và những loài sinh vật biển khác. 

Nguồn: http://www.sciencemag.org/news/2017/08/origins-ancient-rome-s-famed-pipe-plumbing-system-revealed-soil-samples

Diện tích cà phê ở một số nước Nam Mỹ có thể bị sụt giảm tới 90%

Tin không mấy tốt đẹp cho tương lai của ngành cà phê. Trước đây, một vài nghiên cứu đã dự đoán rằng tình trạng biến đổi khí hậu sẽ làm giảm diện tích đất phù hợp với sự sinh trưởng của cây cà phê xuống còn một nửa vào năm 2025, nguyên nhân chủ yếu bởi tình trạng nóng lên của Trái đất. Cho tới nay, một mô hình nghiên cứu sinh thái về khu vực Mỹ Latin – nơi trồng cà phê lớn nhất thế giới, còn đưa ra dự báo tồi tệ hơn: môi trường sống của cây cà phê thậm chí có thể bị thu hẹp tới 88%, đáng kể nhất là ở khu vực những vùng có địa hình thấp ở Nicaragua, Honduras hay Venezuela.

Các nhà khoa học cũng xem xét về ảnh hưởng của tình trạng biến đổi khí hậu đối với loài ong nuôi và 39 loài ong bản địa khác bởi chúng giúp thụ phấn cho cây cà phê và góp phần làm gia tăng sản lượng. Mặc dù, một số điều kiện thuận lợi cho hoạt động thụ phấn đang được cải thiện ở một số khu vực có địa hình tương đối cao như Mexico, giúp nâng tỷ lệ cây cà phê được thụ phấn lên đến 22%, song người ta cũng sẽ chứng kiến sự sụt giảm số lượng loài ong tại 51% diện tích đang được mở rộng, điều này dường như sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới mùa màng. Báo cáo trên được công bố tại Kỷ yếu Hàn lâm Khoa học Quốc gia.

Người trồng cà phê cần phải làm gì? Nghiên cứu trên cũng gợi ý rằng họ nên cung cung cấp thức ăn cho những loài ong, qua việc hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu và đảm bảo duy trì tính đa dạng của những loài thực vật bản địa – nguồn cung cấp thức ăn của ong.
   
Nguồn: http://www.sciencemag.org/news/2017/09/biggest-producer-coffee-could-see-bean-growing-land-shrink-nearly-90-2050  

Phụ trách trang tin KH Quốc tế: Thế Hải