Phân lập được hoạt chất có tiềm năng chống ô xy hóa từ lá sa sâm
Một nghiên cứu của các nhà khoa học ở ĐH Nguyễn Tất Thành, Viện Khoa học vật liệu ứng dụng (Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam), ĐH Tiền Giang và Công ty dược mỹ phẩm Sa Sâm Việt đã chỉ ra các hoạt chất quý có tiềm năng chống ô xy hóa, được chiết xuất từ lá cây sa sâm trồng ở Bến Tre.
Từ mấy năm nay, ở huyện Bình Đại (Bến Tre), người dân đã phát triển mô hình trồng cây sa sâm, hay còn gọi là sa sâm nam, hải cúc trườn (Launaea sarmentosa), một loại cây họ Cúc thường mọc ven biển thường được người dân thu hái tự nhiên làm rau xanh do có tính mát, bổ dưỡng. Trên trang của Hội Nông dân Bến Tre có giới thiệu một trong những người đi tiên phong là ông Phạm Văn Tươi ở ấp Thừa Lợi, xã Thừa Đức, huyện Bình Đại, khi chuyển sang trồng sâm biển từ năm 2018, chủ yếu là để lấy lá nấu canh và rễ dùng rễ sắc nước uống 1.
Để có hướng khai thác hiệu quả cây sa sâm, đặc biệt có điều kiện đa dạng hóa các sản phẩm từ cây sa sâm, Sở KH&CN Bến Tre đã tài trợ cho Công ty Cổ phần Tập đoàn Sa Sâm Việt thực hiện đề tài “Nghiên cứu chế biến một số sản phẩm từ cây thuốc Sa Sâm Việt trên vùng cát biển tỉnh Bến Tre”, thời gian từ năm 2021 đến 2023 2. Mục tiêu của đề tài là xây dựng tiêu chuẩn giống, quy trình trồng, chăm sóc, chế biến, thu hái cây sa sâm theo tiêu chuẩn GACP (Thực hành tốt trồng trọt và thu hái cây thuốc), đồng thời nghiên cứu quy trình sản xuất cao và bột hòa tan từ Sa Sâm Việt, làm tiền đề sản xuất nhiều sản phẩm khác nhau.
Từ lâu, ngoài việc dùng làm rau ăn thì cây sa sâm vẫn được dân gian dùng làm thuốc, chủ yếu dùng toàn cây để tẩm bổ, nhuận tràng, lợi tiểu, dùng rễ sắc lên để lợi sữa sau sinh, giống bồ công anh, cũng là một cây họ Cúc. Để tìm hiểu sâu hơn giá trị của cây sa sâm Việt, đại diện công ty dược mỹ phẩm Sa Sâm Việt đã cùng các nhà nghiên cứu ở nhiều trường, viện như ĐH Nguyễn Tất Thành, Viện Khoa học vật liệu ứng dụng (Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam), ĐH Tiền Giang phân lập và phân tích hoạt tính sinh học và sinh hóa một số hoạt chất từ lá sa sâm.
Các nhà nghiên cứu muốn đi tìm một số hoạt chất hứa hẹn như polyphenol, flavonoid và saponin vốn chứa nhiều hoạt chất có lợi như chống ô xy hóa, chống viêm, chống ung thư, hạ đường huyết, chống đái tháo đường. Kết quả là, sàng học sinh hóa giúp họ phát hiện ra lá sa sâm chứa hàm lượng lớn hợp chất polyphenol (290.90 mg GAEs/g), một nhóm hợp chất có lợi cho sức khỏe, hoạt động như chất chống oxy hóa trong cơ thể, giúp bảo vệ cơ thể và trung hòa các gốc tự do gây hại cho tế bào 3; thấp hơn là hàm lượng flavonoids (85.47 mg QEs/g), một loại chất chuyển hóa trung gian của thực vật, và saponin, một chất chuyển hóa thứ cấp. Và dịch chiết ethanol từ lá có tiềm năng chống ô xy hóa với giá trị IC50 là 24.15 μg/mL. Các chất flavonoid và polyphenol từng được chứng minh là có khả năng chống ô xy hóa, kháng viêm, chống ung thư mà không ảnh hưởng đến cấu trúc tế bào… còn saponin có thể giúp chống vi khuẩn.
Trong công bố của mình, các nhà khoa học cho rằng, saponins được cho là có tác dụng lên hoạt động của hệ thần kinh trung ương và được dùng làm thuốc bổ chống trầm cảm, suy nhược thần kinh. Do đó, các họ cho rằng, sự xuất hiện của các chất này trong cây sa sâm Việt có thể giải thích vì sao dân gian thường sử dụng sa sâm để điều trị một số bệnh trong cuộc sống hằng ngày. Với các đặc tính này, cây sa sâm Việt có thể là một nguồn dược liệu tiềm năng phát triển thuốc điều trị bệnh tiểu đường loại hai, chống xô xy hóa…
Kết quả được nêu trong bài báo “Saponin, Polyphenol, Flavonoid content and α-glucosidase Inhibitory Activity, Antioxidant Potential of Launaea sarmentosa Leaves grown in Ben Tre province, Vietnam”, xuất bản trên tạp chí IOP Conference Series: Materials Science and Engineering 4.
Được biết, trước đó, một nhóm nhà nghiên cứu ở Viện Dược liệu quốc gia, ĐH Duy Tân và ĐH Dược Hà Nội cũng nghiên cứu thành phần hóa học của lá cây sa sâm được thu thập ở Quang Thanh, Thanh Hóa và phát hiện được hai hợp chất mới là sarmentosin A và sarmentosin B cùng 14 hợp chất đã biết. Kết quả được công bố trong bài báo “Chemical constituents from the aerial parts of Launaea sarmentosa (Asteraceae)”, xuất bản trên tạp chí Biochemical Systematics and Ecology 5.
Đây là những phát hiện có giá trị mở đường cho những nghiên cứu sâu hơn về cây sa sâm Việt, một loài dược liệu dân gian của Việt Nam.
Bội Linh
————————————–
1. https://hoinongdanbentre.org.vn/content/mo-hinh-trong-sam-tren-dat-bien
4. https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1757-899X/542/1/012036
5. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0305197823001229
