Olympic toán học sinh viên toàn quốc: Khơi dậy tình yêu Toán

Olympic toán học sinh viên là một hoạt động thường niên của Hội Toán học Việt Nam. Kỳ thi nhận được sự hưởng ứng của rất nhiều trường đại học, cao đẳng cũng như các học viện trong toàn quốc. Tại kỳ thi lần thứ XXIII tổ chức tại Huế, tháng Tư năm 2015, đã có 88 trường gửi đoàn tham gia với 665 sinh viên.

Olympic toán học sinh viên được tổ chức theo mô hình của Olympic toán học quốc tế dành cho học sinh trung học (IMO). Việc tổ chức được phối hợp giữa một trường đại học và Hội Toán học Việt Nam. Thông thường, Olympic được tổ chức tại miền Trung, từ Quảng Bình tới Phú Yên. Có nhiều lý do cho quyết định này: giảm chi phí đi lại cho các đơn vị tham gia; mục tiêu động viên phong trào học tập trong sinh viên miền Trung; khung cảnh hữu tình của các thành phố miền Trung; và hơn hết là sự mến khách của con người miền Trung nói chung và các thày cô giáo trong các trường đại học ở đó nói riêng.

Mỗi trường đại học, cao đẳng hoặc học viện cử một đoàn tham dự bao gồm trưởng phó đoàn và không quá 10 sinh viên, dự thi một trong hai (hoặc cả hai) môn Đại số và Giải tích. Đề thi do Ban tổ chức lựa chọn dựa trên cơ sở đề xuất từ các đoàn cũng như từ các chuyên gia do Ban tổ chức mời. Kỳ thi được tổ chức trong hai buổi. Ban chấm thi bao gồm các thày cô giáo dẫn đoàn. Không quá một nửa số thí sinh được trao giải, tỷ lệ giải nhất-nhì-ba là 1-2-3.

Tuy nhiên kỳ thi có một nét khác biệt cơ bản so với các kỳ thi học sinh giỏi toán khác. Đó là những học sinh ở đây phần lớn không phải là học sinh giỏi toán mà là những học sinh yêu toán. Chỉ có khoảng 1/3 số trường tham dự Olympic có khoa toán tại trường mình, tỷ lệ sinh viên dự thi là sinh viên chuyên ngành toán còn thấp hơn. Và điều đặc biệt, không chỉ những sinh viên theo ngành toán mới là những người đạt giải cao nhất tại kỳ thi. Năm 2015 trong số 6 sinh viên đạt giải đặc biệt có 2 sinh viên không học theo chuyên ngành toán hoặc toán-tin, năm 2014 tỷ lệ này là 3/11.

Mục tiêu của kỳ thi là động viên phong trào học toán trong các trường đại học và cao đẳng. Olympic không chỉ là cuộc thi tìm ra người giỏi nhất, mà quan trọng hơn là nơi tạo ra cơ hội cho mỗi người dự thi được thực hiện khát vọng “nhanh hơn, cao hơn, xa hơn”, so tài với các bạn để trước hết vượt lên chính mình. Các bạn sinh viên tham gia kỳ thi vì niềm say mê với môn toán. Mong muốn của những người tổ chức là làm sao các bạn sinh viên có thể chuyển niềm say mê đó thành những kiến thức. Những kiến thức toán học, phương pháp tư duy toán học chắc chắn sẽ là những hành trang có ích đối với sinh viên khi ra trường.

Kỳ thi còn là cơ hội để các sinh viên trong toàn quốc gặp gỡ, giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm. Cũng là cơ hội để họ tìm hiểu thêm về một miền đất mới. Sau hai buổi thi căng thẳng là nhiều hoạt động chung, tham quan, du lịch. Đối với đa số sinh viên, miền Trung luôn là mảnh đất mới lạ, có nhiều điều để khám phá. Vì thế, được tham dự Olympic toán học sinh viên luôn là mong muốn của nhiều sinh viên. Tại kỳ thi vừa qua ở Huế, một sinh viên trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế, khoe với tôi “em tham dự lần này là lần thứ tư, và cũng là lần cuối, hè này em tốt nghiệp rồi”.

Tuy vậy, để kỳ thi có thể tồn tại và phát triển cho tới ngày hôm nay cũng có nhiều khó khăn phải vượt qua. Đóng góp to lớn nhất tới sự thành công của kỳ thi là của các thày cô giáo từ các trường. Nhiều thày cô giáo đã tham dự các kỳ thi từ lần đầu tiên cho tới nay. Họ thực sự là hạt nhân của phong trào học toán tại trường mình và có đóng góp mang tính quyết định cho sự tồn tại của Olympic toán học sinh viên toàn quốc.

Nhiều khi thuyết phục được ban giám hiệu nhà trường gửi đoàn dự thi không phải là chuyện dễ dàng. Có những trường, khi một thày hay cô giáo nghỉ hưu, nhà trường không cử đoàn tham dự Olympic toán học sinh viên nữa. Nhiều thày cô giáo chia sẻ với chúng tôi “thi một hai năm mà không có giải nhà trường không cho đi nữa”. Tâm lý chạy theo thành tích vẫn còn rất phổ biến trong đội ngũ quản lý giáo dục. Họ chưa hiểu, và chưa muốn hiểu rằng chất lượng đầu ra của sinh viên trường mình mới là giá trị có ý nghĩa nhất cho nhà trường, mang lại “thương hiệu” cho nhà trường. Ý nghĩa của việc cử đoàn tham dự Olympic trước tiên là để động viên các sinh viên tại trường mình tìm hiểu sâu hơn về toán học, qua đó nâng cao trình độ của các em.

Nhìn từ góc độ chuyên môn, Ban tổ chức Olympic hiểu rằng các khâu ra đề và chấm thi đóng vai trò hết sức quan trọng. Chỉ có việc đảm bảo sự minh bạch, công bằng của kỳ thi mới mang lại uy tín cho kỳ thi, cho mỗi giải thưởng được trao tại kỳ thi. Tuy nhiên quan trọng hơn hết là nội dung đề thi. Bởi thi thế nào thì học thế ấy. Làm sao để việc học tập chuẩn bị cho kỳ thi là có ích nhất cho mỗi sinh viên là suy nghĩ, trăn trở lớn nhất của những người tổ chức. Đó cũng là những định hướng chính cho các kỳ thi Olympic toán học sinh viên toàn quốc trong những năm tới.

———————————————————-

* Tổng thư ký Hội Toán học Việt Nam, trưởng ban tổ chức Olympic toán học sinh viên toàn quốc năm 2015