Bisphenol A: Nhựa tổng hợp chảy trong máu của chúng ta

Con người hấp thụ ngày càng nhiều nhựa tổng hợp qua không khí, qua da và nhất là qua thức ăn. Một số công trình nghiên cứu cho thấy nhựa plastic là nguyên nhân dẫn đến các bệnh ung thư, béo phì và vô sinh.

Con người đang bị “chất dẻo hóa“
Trong hơn sáu chục năm qua, trái đất của chúng ta đã thoái hóa thành hành tinh nhựa tổng hợp plastic. Mọi loại thực phẩm bán trong các siêu thị đều được đóng gói sạch sẽ hợp vệ sinh bằng giấy có lớp tráng đặc biệt hoặc đựng trong hộp plastic, ngay cả nước khoáng cũng đựng trong chai PET. Hiện tại có khoảng 80% hàng hóa bán trong các siêu thị tiếp xúc với plastic. Các loại nhựa tổng hợp đã có một chiến thắng ngoạn mục. Ngành công nghiệp đánh giá nhựa tổng hợp có độ bền cao, nhẹ và dễ sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau. Ở nhiệt độ tương đối thấp, người ta đã có thể tạo plastic thành nhiều hình dáng khác nhau. Vì vậy việc chế tạo vật liệu đóng gói tương đối ít tốn kém. Hàng năm thế giới sản xuất trên 250 triệu tấn plastic, riêng nước Đức sản xuất 65 triệu tấn. Lượng rác thải dạng plastic cũng tăng lên tương tự. Hiện nay số lượng chất thải plastic trong biển cả nhiều gấp sáu lần so với các loại phù du. Plastic cũng không từ cơ thể con người. Các nghiên cứu cho thấy trong máu và nước tiểu ở người đã xuất hiện các hợp chất của plastic.

Dieter Swandulla, giám đốc Viện Sinh lý học II thuộc Đại học Bonn, cho rằng „Hiện tại đã có hơn 90% người dân ở các nước công nghiệp bị nhiễm mãn tính Bisphenol A (BPA), có thể nói họ bị “chất dẻo hóa”. Hầu như trong tất cả các mẫu nước tiểu đều chứa một nồng độ đáng kể BPA.“ Chất Bisphenol A bị coi là độc hại đối với sức khỏe con người. „Đây là một loại hormone tổng hợp, tác động đến hormone động dục nữ. Người ta đã phát hiện, khi hấp thụ chất này có thể sẽ dẫn đến các căn bệnh như béo phì, tiểu đường và các bệnh về tim mạch“, Swandulla giải thích.

Những loại mỹ phẩm thường dùng hàng ngày chứa những chất có thể tác động đến hormone trong cơ thể con người và gây bệnh.

Quá trình hóa học làm cho plastic chứa BPA, chất này biến các phân tử dầu mỏ và khí đốt nhỏ li ti thành một chuỗi phân tử dài. Trong khi đó, ngành công nghiệp thường bổ sung một số chất nhất định (Monomer) để làm cho plastic có độ rắn cao hơn hẳn và Bisphenol A là một chất Monomer như vậy, Swandulla cho biết.

Không có BPA thì không thể có nhựa cứng. Đây là loại hóa chất được sản xuất nhiều nhất trên thế giới. Nó xuất hiện nhiều trên các sản phẩm thông dụng như trong đồ hộp, đĩa CD, thiết bị ở ô tô, chất trám răng, ống tiêm và đồ chơi trẻ em. Ngoài ra chất này còn có ở loại giấy chịu nhiệt, từ loại giấy này sản xuất ra các loại giấy dùng làm hóa đơn, giấy in vé tầu, xe. Và ở bất cứ loại hình nào, sản phẩm này luôn tìm cách để thâm nhập vào cơ thể con người.

Xâm nhập qua cả hơi thở

„BPA rất dễ hòa tan trong chất béo. Nó thâm nhập vào cơ thể con người thông qua thức ăn và ngấm qua da. Thậm chí nó có mặt cùng với bụi trong nhà và qua việc hít thở, nó thâm nhập vào cơ thể chúng ta“, Swandulla lưu ý. Một số nghiên cứu gần đây nhất cho hay, chất này rất dễ thông qua niêm mạc để ngấm vào cơ thể con người. Và từ đó để lại những hệ lụy.

BPA với một liều lượng từ nhỏ đến trung bình đã có thể gây hại cho sức khỏe, điều này đã được nhà khoa học Frederick vom Saal chứng minh qua nghiên cứu của ông vào giữa những năm 90. Theo đó BPA làm giảm sản xuất tinh trùng, tác động đến sự phát triển của bộ não, tăng trọng lượng của tuyến tiền liệt và làm thay đổi bộ gien di truyền. Từ đó nhà nghiên cứu nghi ngờ một quy tắc khoa học đã được thừa nhận cho đến nay „Độc hay không độc là do liều lượng quyết định“. Khác với giả định cho đến thời kỳ này, BPA với liều lượng nhỏ lại tác động mạnh hơn so với liều lượng lớn.

Nhà nữ sinh vật học phân tử Patricia Hunt đã chỉ rõ, chất Bisphenol A có thể gây nhiễu loạn đối với hệ gien di truyền. Bà đã quan sát thấy hiện tượng này ở những con chuột bị nhốt trong những chuồng làm bằng nhựa plastic mới và uống nước đựng trong những chai nhựa làm từ Polykarbonat. Những thí nghiệm tiếp theo cho thấy, tổn thương tới nhiễm sắc thể ở con cái diễn ra trong nhiều thế hệ. Những khuyết tật này có thể là nguyên nhân gây đẻ non.

Ngoài ra Swandulla trong một nghiên cứu hồi tháng 12 vừa qua chỉ rõ chức năng của Enzyme và các protein-vận chuyển bị ảnh hưởng. Qua các thí nghiệm trên mô của chuột và của người, nhà nghiên cứu này và cộng sự phát hiện, chất BPA cản trở các kênh can-xi trong màng tế bào, các kênh này rất quan trọng đối với chức năng của tế bào. Thông qua các kênh này, chất Kalzium sẽ chẩy vào các tế bào sống, từ đó điều tiết sự co lại của tế bào cơ tim hay sự giao tiếp giữa các tế bào thần kinh với nhau.

Tổ chức Y tế thế giới WHO cũng có một nghiên cứu khái quát về tác dụng  của các chất hormone tổng hợp và thừa nhận các nhà khoa học có lý. Công trình nghiên cứu cho thấy số lượng các ca ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt và ung thư tinh hoàn trong những thập niên vừa qua đã tăng rõ rệt. Tình trạng dậy thì ở các bé gái diễn ra sớm hơn và ngày càng nhiều. Chất lượng tinh trùng ở nam giới giảm (tới 40%) và tình trạng thừa cân. “Những hiện tượng này có thể liên quan đến rối loạn hormon, thí dụ do Bisphenol A gây ra“, theo ý kiến của TS Sarah Häuser.

Trong nghiên cứu của mình, WHO nêu rõ, sự tăng vọt các bệnh liên quan đến hormone không thể giải thích do các yếu tố di truyền mà do tác động từ bên ngoài. Vì thế WHO coi các hóa chất tác động đến hormone là “mối đe dọa toàn cầu”. Các số liệu có tiếng nói rất rõ ràng : Plastic là chất độc đối với con người ở các quốc gia công nghiệp.

“Những chất chứa hormone tổng hợp ở nồng độ cực kỳ thấp cũng vẫn gây tác động xấu, các quy định hiện hành không bảo vệ được con người“, Sarah Häuser cho hay. Bisphenol A tuy phân hủy và đào thải nhanh. Nhưng chất này hầu như có mặt ở mọi người, điều đó cho thấy trong cuộc sống hàng ngày con người đang bị chất plastic đe dọa. “Quan niệm về sử dụng trong phạm vi cho phép thực ra khó có thể đứng vững. Tốt nhất là nên cấm hẳn chất này“, theo Häuser.

Thứ nhất vì tác động mạnh mẽ của Bisphenol A gắn với quá trình phát triển của con người. Tác động của BPA đối với bào thai, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ hoàn toàn khác với tác động đối với người trưởng thành. Thứ hai là sự tích tụ các chỉ tiêu. Hàng ngày ta ăn xúp đóng hộp, tay đụng chạm đến các loại vé tầu, xe và ăn cá ở biển, cá ăn plastic thay vì ăn các loại sinh vật phù du. “Ngoài ra còn có tác động của chất Phthalaten – đây là chất làm mềm có trong các tấm PVC trải nền nhà, chúng cũng tác động đến hormon“, Häuser cho hay. Thậm chí các loại kem thoa trên da cũng có các chất này. Chuyên gia này cho rằng “cuối một ngày chúng ta tiếp cận không biết bao nhiêu thứ có chất gây hại mà không biết được mức độ là bao nhiêu, vả lại chúng ta cũng chưa biết tác động qua lại của các chất này ảnh hưởng đến con người như thế nào“.

Swandulla ở Đại học Bonn tiếp tục diễn giải: “Do có khả năng hòa tan trong chất béo nên có nguy cơ BPA tích tụ trong các mô khác nhau trong cơ thể và đạt tới một nồng độ cao ở đây.“ Quá trình này ở con người chưa được nghiên cứu đầy đủ. Còn thiếu quá nhiều sự hiểu biết về những nguyên tố tạo nên plastic. “Chai nhựa plastic đựng nước chứa tới trên 2.000 chất cấu thành khác nhau. Mỗi nhà sản xuất lại có một công thức chế tạo bí mật riêng mà không bị buộc phải công khai. Chỉ khoảng 20% các chất này mới được xem xét, đánh giá về mức độ nguy hại“, Swandulla bầy tỏ.

Pháp cấm BPA

Các cơ quan nhà nước, các doanh nghiệp và người tiêu dùng sẽ còn phải tiếp cận với đề tài này trong một thời gian dài nữa. Một mặt, thời gian để chất nhựa plastic tan rã thành các chất tạo nên chúng mất khoảng 500 năm. Mặt khác, hiện còn thiếu các công trình nghiên cứu dài hơi. Theo Viện Liên bang về Nghiên cứu rủi ro thì “sự phát triển và đánh giá những lựa chọn thay thế BPA phải trải qua nhiều năm (khoảng 5 năm).“

Liên minh châu Âu cũng quan tâm đến vấn đề này. Hiện tại Ủy ban thảo luận về những quy chế mới trong việc tiếp cận với các hóa chất chứa hormone tổng hợp, thậm chí cả về việc cấm các loại hóa chất này. Ảnh hưởng của các quy chế này sẽ cực kỳ lớn vì tất cả các doanh nghiệp bán các sản phẩm ở châu Âu phải tuân thủ quy chế. Đồng thời cũng đã xuất hiện những ý kiến chỉ trích các dự định nói trên.

18 nhà khoa học đã có ý kiến trong một bài bình luận mang tính phê phán trên một tạp chí chuyên đề. Họ cho rằng “những vấn đề này thiếu cơ sở khoa học“. Nay người ta được biết, 17 trong số 18 nhà nghiên cứu này làm việc trong các ngành công nghiệp hóa chất, dược phẩm, công nghệ sinh học hoặc trong lĩnh vực sản xuất mỹ phẩm, thuốc lá và thuốc bảo vệ thực vật.

Hiện chưa rõ, đến khi nào thì sẽ có sự thống nhất quan điểm ở châu Âu. Tuy nhiên, một số nước đã có những hoạt động tích cực. Chính phủ Pháp dự định đến năm 2015 sẽ cấm sự có mặt của Bisphenol A trong tất cả đồ hộp thực phẩm. Quốc hội Thụy Điển hiện đang nỗ lực để ra quyết định tương tự. Riêng Đức cho đến nay chưa kế hoạch gì.

Có điều rõ ràng là: Sẽ không có một thế giới không có plastic. Vì thế điều có thể làm là, người tiêu dùng phải biết tự bảo vệ mình một cách tốt nhất. Chính vì vậy, giới bảo vệ người tiêu dùng khuyên tránh các loại thực phẩm đóng gói bằng đồ hộp hay plastic. Người ta có thể sử dụng sữa chua, xốt cà chua chứa trong chai thủy tinh. Người tiêu dùng cũng nên tránh các loại nước quả đóng hộp mà nên dùng nước quả đóng chai thủy tinh. Một lời khuyên nữa: tránh đựng thức ăn như xúc xích, phôma và bơ trong các hộp bằng nhựa và nên dùng đồ thủy tinh hay sành sứ.

Xuân Hoài lược dịch

Tác giả