Các nhà khoa học đã chỉ ra, những đặc điểm khác nhau về từng giống cho đều bắt nguồn từ gene. Những phát hiện này cũng có thể có liên quan đến gene và tính cách của con người.
Chó Collie biên giới (border collie) vẫn hỗ trợ đắc lực trong việc trông coi đàn cừu cho người nông dân Anh. Nguồn: independent.ie
Ở American Kennel Club, việc miêu tả các giống chó có thể giống như… hồ sơ hẹn hò trực tuyến: chó Collie biên giới (border collie) nghiện công việc, chó chăn cừu Đức (German shepherd) sẽ liều mạng vì những người thân yêu. Bây giờ, trong nghiên cứu toàn diện nhất của lĩnh vực này cho đến nay, các nhà khoa học đã chỉ ra rằng những đặc điểm khác nhau như vậy thực sự bắt nguồn từ gene của giống chó. Những phát hiện này cũng có thể có liên quan đến gene và tính cách con người.
“Đây là một bước tiến lớn”, Elaine Ostrander – nhà di truyền học động vật có vú tại Viện nghiên cứu Hệ gene người quốc gia ở Bethesda, Maryland, cho biết. “Đây mới chỉ là một số lượng gene hữu hạn và vẫn còn nhiều gene cần nghiên cứu để biết thêm vai trò của chúng”.
Khi hệ gene của chó được giải trình tự vào năm 2005, các nhà khoa học nghĩ rằng có thể nhanh chóng có thể xác định được những gene mang lại tính cách đặc trưng cho mỗi giống chó. Nhưng họ đã tìm thấy rất nhiều biến thể ngay cả trong một giống chó đến nỗi họ không bao giờ có thể nghiên cứu đủ số lượng chó để có được những kết quả có ý nghĩa.
Vì vậy, trong nghiên cứu mới, Evan MacLean, một nhà tâm lý học so sánh tại Đại học Arizona ở Tucson, và Noah Snyder-Mackler tại Đại học Washington ở Seattle, cùng các đồng nghiệp đã bắt đầu bằng cách xem dữ liệu hành vi của khoảng 14.000 con từ 101 giống chó. Các phân tích từ Bảng câu hỏi nghiên cứu và đánh giá hành vi chó (C-BARQ), một loại bảng hỏi về tính cách thú cưng được phát triển bởi James Serpell, một nhà phong tục học tại Đại học Pennsylvania. C-BARQ đặt ra các câu hỏi như: chó của bạn làm gì khi có người lạ đến trước cửa? để chủ sở hữu mô tả khách quan 14 khía cạnh tính cách thú cưng, bao gồm khả năng huấn luyện, gắn bó và tính hung hãn. Kể từ khi khảo sát này được phát triển vào năm 2003, hơn 50.000 chủ sở hữu đã tham gia.
Nhóm nghiên cứu đã đối chiếu dữ liệu hành vi này với dữ liệu di truyền về giống từ các nhóm chó khác nhau. Họ không nhìn vào dữ liệu di truyền và hành vi của từng con mà tập trung vào xác định các điểm chung xuyên suốt một giống chó cụ thể. Tổng cộng, nhóm nghiên cứu đã xác định được 131 vị trí trong DNA của một con chó có thể giúp hình thành 14 đặc điểm tính cách chính. Các vùng DNA này giải thích khoảng 15% tính cách của mỗi giống chó, trong đó mỗi vùng chỉ có một tác động nhỏ. Khả năng huấn luyện, rượt đuổi và có xu hướng hung hăng với người lạ là những đặc điểm có khả năng di truyền cao nhất, các nhà khoa học nêu trong một bài báo trên bioRxiv.
Vị trí của các “điểm nóng” DNA này đều có ý nghĩa: ví dụ như một số vị trí nằm trong vùng hoặc gần với các gene liên quan đến tính hung hăng ở người, ví dụ DNA liên quan đến mức độ có thể huấn luyện của chó được tìm thấy trong các gene mà nếu ở người sẽ có liên quan đến trí thông minh và khả năng xử lý thông tin.
Những phát hiện này cho thấy hành vi vẫn được định hướng bởi cùng một gene, cho dù ở các loài khác nhau, MacLean nói. Và nếu, ví dụ, các gene gây lo âu ở chó cũng là các gene có chức năng tương tự ở người, thì khám phá này có thể dẫn đến các phương pháp điều trị tốt hơn cho các rối loạn liên quan đến lo âu, Serpell nói. “Đây là những thứ chúng ta có thể thấy trong tương lai”.
Tuy nhiên, nghiên cứu này vẫn chưa liên kết các xu hướng hành vi cụ thể của một giống chó với bất kỳ gene cụ thể nào. Theo Heidi Parker, một nhà khoa học hệ gene tại Viện nghiên cứu Hệ gene người Quốc gia, Mỹ và là người tiên phong với một số công trình đầu tiên về hộ gene của chó: “Bài báo này không nêu được ra được đặc điểm của bất kỳ giống chó cụ thể với hành vi của chúng”.
Ví dụ nghiên cứu về hành vi của Serpell đã chứng tỏ giống chó pit bull hung hăng hơn các loài khác nhưng phân tích mới không nêu đến một thí nghiệm DNA liên quan đến hành vi của chó.
Dẫu sao Serpell và các đồng nghiệp của ông hiện đang bắt đầu thực hiện nhiều nghiên cứu về hành vi để tìm hiểu xem DNA có liên quan đến các biến thể trong một giống như thế nào. Công việc này mới được thực hiện ở quy mô nhỏ để xác định đúng loại gene dẫn đến các hành vi siêu thân thiện.
Cho đến khi phát hiện được nhiều sự kết nối hơn giữa gene và hành vi thì “tôi không biết liệu các kết quả nghiên cứu này có được chấp nhận rộng rãi hay không”, Robert Wayne – nhà sinh học tiến hóa tại Đại học California, Los Angeles, băn khoăn. Ông và chuyên gia di truyền chó Elinor Karlsson từ Đại học Y Massachusetts ở Worcester, chỉ ra: so với các nghiên cứu trước đây, nghiên cứu này đã tìm ra vai trò lớn hơn của di truyền học trong việc định hình hành vi, và vì vậy cần phải có nhiều nghiên cứu hơn để chứng minh được nó.
Hoàng Nam lược dịch
