Lý Ngọc Minh-Một “Edison” của Việt Nam

Khác biệt với nhiều doanh nhân khác, tuy chỉ học hết lớp 5, nhưng nhà khoa học thực nghiệm- Anh hùng Lao động- Lý Ngọc Minh đã vượt lên nghịch cảnh, khẳng định mình bằng lòng đam mê gốm sứ để “trình làng” những sản phẩm gốm sứ chất lượng cao cho thị trường trong và ngoài nước. Có thể không ngoa khi nói rằng, ông là một “Edison” của Việt Nam.

“Khởi nghiệp” từ con số không
Yêu thích khoa học và đam mê gốm sứ, chàng trai trẻ Lý Ngọc Minh tự mày mò lao vào tìm hiểu gốm sứ và thành công đầu tiên là đã tạo ra được những màu men cơ bản. Sau 3 năm làm việc cật lực cùng với những kinh nghiệm có được ban đầu anh đã “bạo gan” cùng với một người bạn thành lập công ty Minh Long. “Vạn sự khởi đầu nan”, nhưng đây sẽ là tiền đề cho việc sản xuất gốm sứ chất lượng cao sau này.
“Sau khi có chút hiểu biết về ngành gốm, tôi mới thấy để chế tạo ra gốm có chất lượng cao như của Nhật hay các nước phương Tây là điều không phải dễ vì ngoài kiến thức còn phải có tiền trang bị phòng thí nghiệm, máy móc sản xuất”, ông Lý Ngọc Minh cho biết.  Không thể bắt tay ngay vào “cuộc cách mạng” này nên Lý Ngọc Minh đ/BaoTiaSang/ành chuyển qua làm mỹ nghệ xuất khẩu để tích thêm vốn. Khi mọi thứ “đầu xuôi đuôi lọt” cộng với chút kiến thức về chế tạo men màu trong thời gian nghiên cứu nên những sản phẩm “khởi nghiệp” của ông làm ra có màu sắc tươi tắn, bắt mắt nên tiêu thụ nhanh, sản xuất đến đâu bao tiêu đến đó.

Năm 1975, doanh nghiệp của ông gặp phải khó khăn do thông thương chưa tốt. “Sau khi có chính sách mở cửa chúng tôi tiếp tục đẩy mạnh xuất khẩu và dần chiếm lĩnh thị trường châu Âu về con giống bằng gốm sứ với số lượng hàng triệu sản phẩm/năm”, ông Lý Ngọc Minh cho biết, “Do có công nghệ nhiệt độ thấp nên màu sắc sản phẩm rất đẹp và thân thiện môi trường nên lợi nhuận thu được khá lớn. Nhưng giấc mơ gốm sứ dân dụng với chất lượng cao cứ mãi đeo đuổi, không thể dứt ra được trong tôi. Đó là giấc mơ của một cậu bé có dịp theo cha xem triển lãm đồ sứ vào năm 12 tuổi, mơ lớn lên làm cuộc cách mạng làm gốm sứ đẹp như hàng của Trung Quốc và Nhật Bản mà mình đã ngưỡng mộ. Đến nay đã hơn 30 năm, giấc mơ đó trong tôi không bao giờ phai nhạt”.

Gian nan đi tìm công nghệ

“Tôi phải bỏ rất nhiều thời gian nghiên cứu mới sử dụng được công nghệ mình lựa chọn vì người ta chỉ bán thiết bị chứ không bán công nghệ. Vả lại, đất đá từng vùng miền, thành phần hóa học không giống nhau nên họ cũng không thể chỉ ngay được”, ông Lý Ngọc Minh cho biết. Có những lần ông phải gian nan hàng nghìn cây số trên nước bạn mới mong muốn được “tận mục sở thị” quy trình công nghệ sản xuất gốm của họ, nhưng khi đến nơi họ chỉ cho ông “ngắm” lò. “Chỉ quan sát lò không thì không thu được thông tin gì cả”, ông Minh nói. Trong lúc thất vọng thì ông lại gặp may khi một người Đức mà ông từng quen, thuyết phục ông quay lại khi đã đi một đoạn đường dài. Rồi cuối cùng với “kế ngoại giao”, ông đã không chỉ được thỏa mắt quan sát tất cả các công đoạn của quy trình sản suất mà còn “thả sức” chụp ảnh. Bây giờ ngẫm lại ông mới thấy việc đi tìm công nghệ là một trong những thử thách lớn nhất để có được thành công sau này.
Khi đã quyết định chọn lò 1380oC, ông giám đốc thương mại của hãng sản xuất lò Reid Hammer bảo với ông, “Cậu phải đưa sản phẩm để chúng tôi nung thử rồi quyết định có bán lò cho cậu hay không. Nếu không khi ráp lò xong, lúc đốt, cậu bảo lò tôi không đốt được thì sao”. Rồi ông lại phải về nghiên cứu, chế tạo ra lò để thử nghiệm nung được sản phẩm ở nhiệt độ 1380oC và nung nhanh 5 tiếng từ nguội đến nguội. Đây quả là một thử thách, bởi theo ông, “mua lò đắt tiền cũng như mua xe đắt tiền, không phải cứ có tiền là sẽ mua được vì họ còn xem khả năng mình sử dụng có phù hợp hay không”. Và mất khoảng 1 năm nghiên cứu rồi thử nghiệm, gửi mẫu thử nghiệm cho hãng sản xuất lò đốt thử. “Cũng may, kết quả ra lò đạt kết quả rất tốt”, ông Minh phấn khởi.
Đến năm 1996, 8 tháng sau khi đặt, lò được chuyển đến Việt Nam cộng với thời gian ráp lò mất thêm 4 tháng. “Lúc chạy thử, tôi rất hồi hộp vì nung quá nhanh, chu kỳ chỉ có 5 tiếng, có nghĩa là từ nhiệt độ bình thường lên đến 1380oC chỉ mất 2h30’ và 2h30’ làm nguội sản phẩm”, ông Minh cho biết, “Sản phẩm không được để cạnh bể trong sốc nhiệt và men không bị sôi do nhiệt độ nóng chảy quá nhanh”. Lúc bấy giờ, ông muốn hỏi ai cũng khó vì trong nước và các nước xung quanh chưa có công nghệ nung nhanh này. Cuối cùng ông cũng thở phào nhẹ nhõm khi lò nung kết thúc cho ra chất lượng sản phẩm như mong muốn. “Tôi nghĩ đây cũng là sự may mắn vì ít có ai đốt 1 lần là nghiệm thu”, ông Minh hồ hởi.

Theo lời kể của ông Lý Ngọc Minh tại Tọa đàm Dự thảo Luật công nghệ cao do Bộ KH&CN tổ chức.