Nhà toán học Mỹ gốc Hungary giành giải thưởng Abel

Nhà toán học người Mỹ gốc Hungary Endre Szemerédi đã được trao giải Abel năm 2012, dành cho “những đóng góp cơ bản cho ngành toán rời rạc và khoa học lý thuyết máy tính”, theo công bố của hội đồng giải thưởng hôm 21/3 vừa rồi.

Giải thưởng trị giá 6 triệu kronor (tương đương 1 triệu USD) này được trao hằng năm bởi Viện Hàn lâm Khoa học Na Uy kể từ năm 2003. Tên giải thưởng lấy theo tên nhà toán học Na Uy sống hồi đầu thế kỷ 19 Niels Henrik Abel, người có công xây nền móng cho đại số và giải tích, dù mất sớm vì bệnh lao khi mới 27 tuổi.

Nghiên cứu của Szemerédi, chủ yếu về số học tổ hợp và lý thuyết số, đã cho thấy khi một hệ thống các yếu tố rời rạc trở nên lớn – ví dụ như những trang web có nhiều link trên internet – thì vẫn có một cấu trúc cho dù hệ thống hoàn toàn ngẫu nhiên. Bên cạnh đó, kết quả nghiên cứu của ông cũng cho thấy có những khía cạnh hữu ích của tính ngẫu nhiên ngay cả bên trong những hệ thống có tính cấu trúc cao.

Endre Szemerédi (1940) là giáo sư ngành khoa học máy tính của Đại học Rutgers ở New Brunswick, bang New Jersey, Mỹ, từ năm 1986. Trước đó, ông từng làm việc tại Viện Toán học Alfréd Rényi thuộc Viện Hàn lâm khoa học Hungary.

Kết quả nghiên cứu nổi tiếng nhất của nhà toán học này là một định lý nền tảng xác lập sự hiện hữu của những cấp số cộng dài một cách tùy ý, biểu trưng cho trật tự, trong bất cứ chuỗi số nguyên nào không thưa thớt một cách vô tận. Ví dụ, nếu một nguyên nhân nào đó làm mất đi 99,99% các số nguyên một cách ngẫu nhiên, thì trong số 0,01% còn lại vẫn tồn tại một cấp số cộng. Định lý của Szemerédi, được ông chứng minh vào năm 1975, trước đó không có lời giải trong vài thập kỷ sau khi được đề xuất bởi Paul Turán, một nhà toán học người Hungary, và Paul Erdös, chính là thày của Szemerédi. (Erdös chết năm 1996, là người từng treo thưởng bằng tiền cho người đầu tiên giải được vấn đề ông đưa ra. Và Szemerédi là người nhận được khoản tiền thưởng này sau khi tìm được lời giải).

Bài báo công bố lời giải của Szemerédi có thể coi là “một tuyệt tác”, theo lời Terence Tao, nhà toán học từ Đại học California tại Los Angeles, người tham gia hội đồng giải thưởng năm nay. “Khi tôi đọc nó, tôi có cảm giác như chứng kiến một chuyên gia tung hứng tung lên không trung hàng tá quả bóng và tóm chúng lại một cách hoàn hảo”.

Trong một cuộc khảo sát về công trình của Szemerédi liên quan tới công bố Giải thưởng Abel, nhà toán học Timothy Gower từ Đại học Cambridge của Anh nhận xét rằng đóng góp của Szemerédi lớn hơn nhiều so với tầm vóc một định lý hay một bổ đề đơn lẻ. “Ông đã công bố hơn 200 bài báo” theo suốt một sự nghiệp kéo dài 5 thập kỷ, Gower nói. “Và ở tuổi 71, không có dấu hiệu nào cho thấy ông bị chững lại”.

Lược dịch theo

http://news.sciencemag.org/sciencenow/2012/03/endre-szemeredi-wins-maths-biggest.html?ref=hp

Tác giả