Nobel Y học cho phát hiện về “hệ thống định vị toàn cầu” của não

Giải Nobel Y học năm nay vừa được công bố thuộc về ba nhà khoa học tìm ra “hệ thống định vị toàn cầu” của bộ não.

Ba nhà nghiên cứu – Giáo sư John O’Keefe và vợ chồng Giáo sư May-Britt Moser và Edvard Moser – đã cùng chia nhau giải Nobel Y học năm nay khi họ phát hiện ra cách bộ não của con người xác định được vị trí của chúng ta và có thể điều hướng từ nơi này sang nơi khác.

Những kết quả nghiên cứu của họ có thể giúp giải thích tại sao các bệnh nhân Alzheimer không thể nhận ra môi trường xung quanh.

Hội đồng xét giải Nobel nhận xét: “Những phát hiện này giải quyết được một vấn đề đã làm đau đầu các nhà triết học và khoa học hàng thế kỷ nay”.

Tế bào vị trí

Giáo sư O’Keefe, từ Đại học London (University College London), đã phát hiện ra phần đầu tiên của hệ thống định vị bên trong của bộ não từ năm 1971. Nghiên cứu của ông cho thấy một bộ tế bào thần kinh được kích hoạt bất cứ khi nào con chuột thí nghiệm đang ở một vị trí nào đó trong phòng. Một bộ tế bào thần kinh khác được kích hoạt khi con chuột ở một vị trí khác. Từ đó GS O’Keefe chỉ ra rằng các “tế bào vị trí” này – nằm trên vùng hồi hải mã của não (hippocampus) – tạo nên một bản đồ trong não.

Tế bào ô lưới

Từ năm 1996, vợ chồng giáo sư May-Britt và Edvard Moser thuộc Đại học Khoa học và Công nghệ Na Uy ở Trondheim bắt đầu nghiên cứu cùng với GS O’Keefe để học cách ghi lại các hoạt động của các tế bào vị trí trên vùng hồi hải mã. Đến năm 2005, nhóm nghiên cứu của vợ chồng Moser phát hiện ra một phần khác của bộ não hoạt động giống như một hải đồ. Những “tế bào dạng ô lưới” này na ná như những đường kinh độ và vĩ độ, giúp bộ não xét đoán được khoảng cách và điều hướng.

Ủy ban trao giải Nobel nhận định sự kết hợp giữa “tế bào dạng ô lưới” và “tế bào vị trí” tạo thành một hệ thống định vị toàn cầu toàn diện bên trong bộ não. Hệ thống này bị ảnh hưởng trong một số trường hợp rối loạn não bộ như chứng mất trí nhớ và bệnh Alzheimer. Bởi vậy mà sự hiểu biết tốt hơn về những cơ chế thần kinh làm nền tảng cho bộ nhớ về không gian là rất quan trọng. Những phát hiện về các tế bào vị trí và ô lưới là một bước nhảy lớn giúp thúc đẩy nỗ lực này.

Giải Nobel Y học được công bố chiều 6/10, theo giờ địa phương, đã mở đầu cho mùa Nobel năm nay. Tiếp theo, Nobel Vật lý sẽ được công bố chiều nay – 7/10, Nobel Hóa học – 8/10,Nobel Văn học – 9/10, Nobel Hòa Bình – 10/10, Nobel Kinh tế – 13/10.

PV tổng hợp

Tác giả