Tận thu tro xỉ nhiệt điện – một bài toán cấp bách

Đến năm 2030 tổng công suất nhiệt điện đốt than là 77.000 MW thì lượng than tiêu thụ khoảng 176 triệu tấn. Lúc này, lượng tro xỉ thải sẽ đạt 35 triệu tấn/năm và thải ra bầu khí quyển một lượng khí SOx khổng lồ, ước tính khoảng 5 triệu tấn/năm.

Ô nhiễm lớn

TS Trần Văn Huynh, Chủ tịch Hội Vật liệu xây dựng Việt Nam cho biết trong quá trình đốt cháy than để sản xuất điện, khoảng 20% chất vô cơ không cháy bị dính vón thành các hạt lớn và rơi xuống đáy lò gọi là xỉ than và 80% chất vô cơ không cháy còn lại sẽ bay theo khói lò thoát ra ngoài thành tro bay với khối lượng hàng triệu tấn mỗi năm, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

Ngoài tro xỉ than gây ô nhiễm môi trường thải ra từ các nhà máy nhiệt điên thì còn một khối lượng lớn chất thải rắn sinh ra trong quá trình đốt than của các nhà máy sản xuất xi măng, hóa chất- phân bón, luyện kim, công nghiệp giấy và sấy nông nghiệp thực phẩm.

Theo TS Nguyễn Đức Quý, hội Tuyển khoáng Việt Nam, ngoài việc gây tốn hàng nghìn ha đất để chứa và chôn lấp thì tro xỉ than còn là nguồn gây ô nhiễm môi trường đặc biệt nghiêm trọng cho đất, nước và không khí.

Tìm kiếm giải pháp tận thu tro xỉ than, biến loại phế thải này thành nguồn nguyên liệu có giá trị đang là bài toán được các nhà quản lý, các nhà khoa học đặt ra cấp bách. Thế nhưng, việc thu hồi không hề đơn giản bởi phần lớn các nhà máy nhiệt điện đang hoạt động tại Việt Nam đều chưa có hệ thống thu hồi chất thải, hoặc có nhưng hiệu quả thấp và không đồng đều.

Thậm chí, còn rất nhiều nhà máy nhiệt điện được xây dựng từ những năm 60 của thế kỷ trước như Nhà máy nhiệt điện Ninh Bình, Phả Lại I, Uông Bí. Các nhà máy này sản xuất theo công nghệ đốt than phun PCC, chất thải, khí SOx phần lớn thoát ra môi trường.

Công nghệ lạc hậu

Ngoài ra, nguồn cung cấp than nhiên liệu cho các nhà máy nhiệt điện thường sử dụng là loại than chất lượng thấp, có độ tro lớn hơn 32%, thậm chí đến 45% nên các nhà máy nhiệt điện thải ra một lượng tro xỉ khá lớn, có thể từ 20-30% lượng than sử dụng.

Ông Nguyễn Trần Nam, Thứ trưởng Bộ Xây dựng cho biết, việc phát triển, đổi mới và áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật để thu gom tái chế và sử dụng các phế thải có ý nghĩa rất quan trọng, không chỉ giảm thiểu khối lượng chất thải mà còn có thể thu hồi thêm được một số nguyên vật liệu thứ sinh và giảm nguồn gây ô nhiễm môi trường.

Các nhà khoa học đều cho rằng, để giải quyết bài toán tro xỉ than, các nhà máy nhiệt điện cần sử dụng các loại than có chất lượng cao, cải tiến công nghệ và thiết bị của các nhà máy nhiệt điện hiện đang hoạt động để nâng cao hiệu quả thu gom và tái chế các phế thải. Khuyến khích nghiên cứu triển khai, đầu tư xây dựng tái chế và sử dụng tro xỉ than nguyên liệu để sản xuất gạch không nung, bê tông nhẹ và các vật liệu cách nhiệt, cách âm…

“Nguồn tài nguyên là có hạn, nếu không chú trọng đến tái chế và sử dụng phế thải thì trong tương lai, con người sẽ phải trả giá đắt. Ngay từ bây giờ, rất cần một chương trình khai thác, chế biến hợp lý, sử dụng hiệu quả và tiết kiệm nguồn tài nguyên, trong đó có than và phế thải từ than” – TS Huynh nhận định.

Theo TS Nguyễn Đức Quý, Hội Tuyển khoáng Việt Nam, chỉ tính riêng ngành sản xuất xi măng, đến năm 2020 nhu cầu xi măng cả nước đạt khoảng 95 triệu tấn, sẽ phải cần đến 10 triệu tấn tro xỉ làm chất phụ gia, đến năm 2030 nhu cầu xi măng là 115 triệu tấn thì nhu cầu tro xỉ sẽ là 12 triệu tấn.

Ngoài ra, tro xỉ còn được sử dụng để sản xuất bê tông, làm chất liên kết gia cố các công trình giao thông, sản xuất gạch không nung, bê tông nhẹ, làm tấm trần, tường thạch cao, gốm sứ rất hiệu quả với tổng mức tiêu thụ hàng chục triệu tấn/năm.