Đề cử mà không cần đọc?

Hương rừng Cà Mau của Sơn Nam là tập truyện ngắn, được xuất bản lần đầu tại Sài Gòn vào đầu thập kỷ 1960. Sau khi NXB Trẻ được nhà văn nhượng quyền trọn đời các tác phẩm, của mình, Hương rừng Cà Mau xuất hiện trong một diện mạo mới gần ngàn trang với non trăm truyện ngắn. Ấy thế mà khi công bố tác phẩm được đề cử của nhà văn Sơn Nam, Hội Nhà văn Việt Nam đều ghi thể loại văn học của Hương rừng Cà Mau là tiểu thuyết!

Mấy ngày nay, khi giải thưởng Hồ Chí Minh và giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật lần thứ ba chuẩn bị công bố, báo chí đã liên tục đưa tin các nhà văn và gia đình nhà văn có tên trong danh sách đề cử xin rút tên khỏi giải như Nguyên Ngọc, Nguyễn Khoa Điềm và Sơn Nam; nhạc sĩ Phạm Tuyên không được hội đồng cơ sở về âm nhạc bỏ phiếu tín nhiệm, rồi lại được hội Nhạc sĩ Việt Nam xét đặc cách; đạo diễn Nguyễn Thước bị các đồng tác giả kiện… Rõ ràng, cách tổ chức xét giải lần này có lắm vấn đề!

Riêng trong lĩnh vực văn học, việc cố nhà văn Sơn Nam được đề cử giải thưởng Nhà nước với chùm tác phẩm Hương rừng Cà Mau và Hai cõi U Minh thật là chuyện đáng nói. Đáng nói không phải vì hai tác phẩm trên không xứng đáng, thậm chí còn xứng đáng nhận giải thưởng Hồ Chí Minh từ những đợt trước nữa kia. Vấn đề nằm ở chỗ cách đọc và quyết của hội đồng cơ sở hội Nhà văn Việt Nam.

Ai cũng biết Hương rừng Cà Mau là tập truyện ngắn, được xuất bản lần đầu tại Sài Gòn vào đầu thập kỷ 1960;  Hai cõi U Minh là tập truyện ngắn được xuất bản sau đó (nhưng trước 30.4.1975). Sau ngày thống nhất đất nước, Hương rừng Cà Mau được tái bản nhiều lần, lại có thêm Hương rừng Cà Mau tập 2 và 3 do nhà xuất bản Trẻ ấn hành nữa. Cả ba đều là tập truyện ngắn. Năm 2003, sau khi nhà xuất bản Trẻ được nhà văn Sơn Nam nhượng quyền trọn đời các tác phẩm của mình, Hương rừng Cà Mau lại được xuất hiện trong một diện mạo mới gần ngàn trang với non trăm truyện ngắn.

Ấy thế mà khi công bố tác phẩm được đề cử của nhà văn Sơn Nam, hội Nhà văn Việt Nam đều ghi thể loại văn học của Hương rừng Cà Mau là tiểu thuyết! Còn Hai cõi U Minh, từ sau 30.4.1975 đã “lặn“ vào trong Hương rừng Cà Mau, không còn xuất hiện nữa thì lại được “dựng dậy” thành một tập truyện ngắn!

Không biết hội đồng cơ sở xét giải có đọc tác phẩm của các tác giả để đề nghị Nhà nước tặng giải thưởng hay chỉ nghe nói rồi bỏ phiếu đề cử? Chẳng lẽ thành viên hội đồng không cần đọc, cần nghe, cần xem các tác phẩm ứng thí?

Tác giả