Tọa đàm về “Những lời bộc bạch” của Jean-Jacques Rousseau

Nhân kỷ niệm 300 năm ngày sinh của Rousseau (1712-2012), NXB Tri thức tổ chức buổi giới thiệu tác phẩm Những lời bộc bạch* của ông vào thứ Tư tới tại Hà Nội với sự tham gia của dịch giả Lê Hồng Sâm cùng sự bình luận của các nhà nghiên cứu văn học Lê Phong Tuyết, Cao Việt Dũng.

Không nhiều nhà tư tưởng có thể để lại những dấu ấn không dễ xóa nhòa trong thời đại này như Jean-Jacques Rousseau (1712 -1778).  Sinh ra tại Genève trong một gia đình thợ sửa đồng hồ và sống lang thang gần hết cuộc đời, khắp các vùng của Thụy Sĩ, Pháp, Italia, Phổ, Anh… – có lúc do ông tự bỏ đi, có lúc do bị xua đuổi – cách này hay cách khác, trên những nẻo đường ấy, tư tưởng của ông đã nảy nở, và rồi ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc Cách mạng Pháp cũng như là nguồn cảm hứng cho chủ nghĩa Lãng mạn sau này.

Ngày nay, Rousseau được đọc và nghiên cứu rộng rãi bởi cái nhìn sâu sắc của ông về thân phận con người. Hầu hết những gì chúng ta gọi là cảm thức hiện đại thì đều đã nằm trong các sáng tác của Rousseau. Rousseau còn khám phá một lục địa đen tối – cái tôi hiện đại – bằng chính tự truyện của mình – Những lời bộc bạch hay Tự thú của ông. Những trải nghiệm cá nhân bắt đầu có được ý nghĩa mà nó chưa từng có kể từ thời Plato, Descartes. Vấn đề ông đặt ra không còn là một sự thật khách quan mà là một sự thật-tự nó – một lời thú nhận đầy cảm hứng rằng căn tính của một người là độc nhất, và nó có nghĩa vụ phải được biểu lộ một cách tự do, đầy đủ nhất có thể. Với niềm tin này, Rousseau không chỉ là người tiên phong của chủ nghĩa Lãng mạn mà còn cho cả những người theo chủ nghĩa tự do, hiện sinh hay những người theo chủ nghĩa cá nhân của thời hiện đại.

Thông tin chi tiết:

Thời gian: 18:00 – 19:30, thứ Tư, ngày 25 tháng 9 năm 2012
Địa điểm: Hội trường Trung tâm Văn hóa Pháp L’Espace – 24 Tràng Tiền, Hà Nội,

Phong phú và đa nghĩa, kể từ khi xuất bản (phần Một năm 1782, phần Hai năm 1789) cho đến nay, Những lời bộc bạch không ngừng là đối tượng cho những phương pháp tiếp cận khác nhau. Nhiều điều được cách đọc phân tâm học khai thác: việc Jean-Jacques ra đời khiến người mẹ thiệt mạng, tình của người cha với yêu thương và oán trách hòa trộn, khoái cảm của chú bé lên mười nhận sự trừng phạt từ bàn tay cô gái ba mươi tuổi, hành vi ác với Marion bắt nguồn từ cảm nghĩ trìu mến…

Cách đọc xã hội học chú trọng đến hoàn cảnh kinh tế, địa vị giai cấp, khi lý giải thái độ kiên quyết khước từ ân huệ của triều đình, lựa chọn sự thanh bần và tự do, khi phân tích những ý tưởng sắc sảo, cũng như những điều cực đoan, hoặc mâu thuẫn trong các luận điểm của Rousseau. Cậu thiếu niên Jean-Jacques nghĩ về sự cách biệt với người anh họ thân thiết, từ khi mình làm thợ học việc “anh là một cậu con trai của chốn cao sang; tôi, gã học việc còm, tôi chỉ còn là một thằng bé của Saint-Gervais, giữa chúng tôi không còn sự ngang hàng nữa…”, và hơn hai mươi năm sau, nhà văn viết cho bà De Francueil “chính đẳng cấp của những người giàu, chính đẳng cấp của bà lấy cắp của đẳng cấp chúng tôi miếng ăn cho các con tôi”. Với các nhà phê bình chú trọng đến ngôn ngữ, phong cách, ba bản thảo chép tay Những lời bộc bạch mà Rousseau để lại là tư liệu khảo sát quý giá. Rousseau nhiều lần bộc bạch nhược điểm không “lợi khẩu”, không nhanh trí để ứng đối trong các phòng khách, nhưng ông tự tin ở văn tài, kết quả của lao động kiên nhẫn và sáng tạo. (Quả thật con người tự học này đạt được những điều phi thường: học nhạc trong khi dạy nhạc và bằng cách dạy nhạc, vậy mà ông phụ trách hai trăm mục từ về âm nhạc cho Bách khoa toàn thư, sáng tác một vở nhạc kịch nổi tiếng ở cung đình và ở Paris, biên soạn một cuốn Từ điển âm nhạc cho đến thế kỷ XIX vẫn là sách tham khảo!) Không thuộc loại tác gia “xuất khẩu thành thi”, Rousseau sáng tác rất công phu, cẩn trọng. Qua mỗi bản thảo, những sửa chữa, giảm nhẹ hay nhấn mạnh, bổ sung hay lược bớt, cho thấy Rousseau người tự thuật vẫn là “người làm văn chương đến cùng” (Jean-Louis Lecercle). Chính vì tác giả Những lời bộc bạch là “thợ thủ công văn chương” (Michel Launay), là “pháp sư văn chương” (Raymond Trousson), mà người dịch tự thấy bị đặt trước một nhiệm vụ cực kỳ khó khăn. Và cảm giác bất lực của người dịch, cũng như sự trông cậy ở những góp ý của độc giả, là chân thành.

(Trích Lời giới thiệu Những lời bộc bạch)

* NXB Tri thức 2012

Tác giả