TS Hán Nôm Trần Trọng Dương vừa cho ra mắt cuốn từ điển tác gia đầu tiên về Nguyễn Trãi, cũng là cuốn từ điển đầu tiên về tiếng Việt cổ thế kỷ XV qua tư liệu chữ viết.
Đây là thử nghiệm đầu tiên cho việc mở rộng cấu trúc vi mô (tức cấu trúc của mục từ) trong từ điển học để một mục từ chứa đựng nhiều nội dung thông tin khác nhau như nguồn gốc và lịch sử phát triển của từ đó (thuộc từ nguyên học), so sánh với các ngôn ngữ khác (tiếng Hán, Mường, Tày, Rục, Khmer…), phê phán văn tự học, cung cấp thông tin giám thưởng (lịch sử tiếp nhận), đồng nghĩa – trái nghĩa, phong cách tu từ…
Cuốn sách gồm hơn 2.500 mục từ với 12.000 lượt âm tiết được khảo sát.
“Nguyễn Trãi Quốc âm từ điển” đồng thời là từ điển văn hóa, trong đó có nhiều mục từ về phong tục tập quán cổ (hiện đã mất), ví dụ: lễ xua na, thần na, chong đèn chực tuổi, thái cầu, đốt trúc, lễ đẩy xe,…
Quốc âm thi tập (國音詩集) do Nguyễn Trãi
(1380 -1442) viết vào thế kỷ thứ XV là tập thơ Nôm cổ nhất, đồ sộ nhất, có giá trị nhất và có bản sắc dân tộc nhất may mắn còn lại cho đến nay qua biết bao biến cố của lịch sử và sự khắc nghiệt của thời gian. Với 254 bài thơ thuần Việt trong tập thơ này, Nguyễn Trãi được coi là “người đặt nền móng ngôn ngữ văn học dân tộc” (chữ dùng của GS Đào Duy Anh). Sự ra đời của Quốc âm thi tập không chỉ là đại biến cố của văn học mà còn là một cuộc cách mạng, là sự trưởng thành vượt bậc của tiếng Việt nói riêng cũng như văn hiến Việt Nam nói chung.| …“Nguyễn Trãi Quốc âm từ điển” được viết ra là sự cố gắng phản ánh sự kiện văn hóa quan trọng bậc nhất ấy trong lịch sử của đất nước ngàn năm văn hiến.
Cuốn sách sưu tập toàn bộ các từ ngữ, thành ngữ, điển cố… được Nguyễn Trãi sử dụng. Đọc sách, chúng ta sẽ hiểu được phần nào tiếng mẹ đẻ của chúng ta cách nay quãng 600 năm. Nói một cách hình ảnh, nếu Quốc âm thi tập là “những hiện vật hóa thạch” của tiếng Việt cuối thế kỷ XIV đầu thế kỷ XV, thì cuốn “Nguyễn Trãi Quốc âm từ điển” này chính là công trình giải mã những hiện vật đó, để dâng tặng cho người đọc hôm nay. Công việc ấy cũng không khác so với việc biên soạn “Từ điển Shakespeare” của các học giả người Anh về tiếng Anh cổ thế kỷ XVI, không khác so với “Từ điển Puskin” của các nhà từ điển Xô Viết về tiếng Nga cổ thế kỷ XIX… (Trích Lời tựa cho “Nguyễn Trãi Quốc âm từ điển” do tác giả viết) |
* NXB Từ điển bách khoa; Số trang : 478; Giá bìa : 410.000 đồng
